Πτώχευση βήμα – βήμα

Του Δημήτρη Καζάκη

Οικονομολόγου- Αναλυτή

Mήπως ήρθε η ώρα για την πτώχευση της Ελ­λάδας; Αυτό φαίνεται να συζητούν στα επι­τελεία της ευρωζώνης σε συνεργα­σία με τις μεγαλύτερες τράπεζες και επενδυτικά κεφάλαια. Τι σημαίνει τε­χνική πτώχευση;

Ο Γιώργος Κοφινάκος της Enolia PremiumCapital έγραψε πρόσφατα στην «Ισοτιμία» (2/6): «Το να γίνει μία αναδιάρθρωση χρέους λέγοντας "Κύριοι, δεν έχουμε να πληρώσουμε, σας δίνουμε π.χ. μόνο το 50%", φαί­νεται πολύ καλό στα χαρτιά. Όμως θα καταστήσει χειρότερα τα πράγματα για την οικονομία μακροπρόθεσμα. Θα περάσουν δεκαετίες για να κα­ταφέρει πάλι η Ελλάδα να εμπνεύσει εμπιστοσύνη στο εξωτερικό και να αντλήσει πάλι χρηματοδότηση από τις αγορές.

Αν φθάσουμε στο αμήν, η έσχατη λύση θα ήταν το λεγόμενο τεχνικό default (τεχνική χρεοκοπία): να δώσεις στον πιστωτή, ειδικά σ' αυ­τόν που κατέχει ομόλογα διάρκειας έως πέντε ετών, την επιλογή ανταλ­λαγής με πιο μακροπρόθεσμα ομό­λογα που θα συνοδεύονται από πιο ελκυστικούς όρους. Αυτό, για να με­ταφέρεις την πίεση των δόσεων του χρέους στο μέλλον. Για να ξεκινήσει βέβαια μία τέτοια διαδικασία θα πρέ­πει να καταλαγιάσουν τα πράγματα στις αγορές».

Τοκογλυφική «μηχανή»

Το πρώτο μέρος του ισχυρισμού του κ. Κοφινάκου δεν πρέπει να το πάρετε στα σοβαρά. Διότι πολύ απλά δεν επιβεβαιώνεται από τη διεθνή εμπειρία. Ακόμη και υπό συνθήκες της πιο ολοκληρωτικής πτώχευσης, ή μονομερούς διαγραφής του δημό­σιου χρέους μιας χώρας, ποτέ αυτή η χώρα δεν αποκλείστηκε από τις διε­θνείς αγορές και τις διεθνείς οικονομικές σχέσεις. Το τονίζουμε: ποτέ!

Ενώ ως προς τις διεθνείς αγορές κε­φαλαίου, δηλαδή τους διεθνείς τοκογλύφους των επενδυτικών κεφαλαίων και τραπεζών, το μέγιστο του αποκλεισμού μιας πτωχευμένης χώρας, ή μιας χώρας που αρνείται να πληρώσει τα χρέη της, δεν ξεπερνά την τριετία ή τετραετία.

Βέβαια, το ουσιαστικό ερώτημα εί­ναι άλλο: Γιατί θα πρέπει η χώρα να βγει ξανά στις διεθνείς αγορές κεφα­λαίου; Γιατί πρέπει να προσφεύγει σε διαρκή δανεισμό; Είναι φυσιολογικό κάτι τέτοιο; Όχι βέβαια. Ο δανεισμός από τις διεθνείς αγορές δεν είναι μια φυσιολογική ανάγκη για ένα κράτος ή μια οικονομία. Ο δανεισμός............ είναι οργα­νική ανάγκη εκείνων που κατέχουν τα δανείσιμα κεφάλαια. Ο δανεισμός δεν είναι προϊόν των δανειακών αναγκών του κράτους, αλλά της διαθεσιμότητας τεράστιων μαζών δανείσιμου κεφαλαίου. Γι' αυτό και η παγκόσμια οικονομία έχει ανάγκη τις ελλειμματικές οικονομίες και τα κράτη. Όσο υπάρχουν διε­θνείς τράπεζες και επενδυτικά κεφά­λαια που βγάζουν τεράστια κέρδη από τον δανεισμό κρατών και οικονομιών, τόσο θα υπάρχουν ελλειμματικές οικο­νομίες και κράτη που θα προστρέχουν στον δανεισμό.

Η αλήθεια είναι ότι ο δημόσιος δα­νεισμός από τις διεθνείς αγορές απο­τελεί το καταφύγιο μιας διεφθαρμέ­νης διακυβέρνησης η οποία αναζητά μέσω των τοκογλύφων να καλύψει τις μαύρες τρύπες που δημιουργεί με τις πολιτικές της. Κι όχι μόνο αυτό. Αποτε­λεί ταυτόχρονα τον πιο προσφιλή τρό­πο εξαγοράς πολιτικών και κρατών από τις δυνάμεις της αγοράς με κύριο σκο­πό την κερδοσκοπία με τα δημόσια ελ­λείμματα, τα έργα, τις προμήθειες και τη δημόσια περιουσία. Αυτοί είναι οι λόγοι που ιστορικά στη δημοσιονομι­κή θεωρία, ο δημόσιος δανεισμός με προσφυγή στις διεθνείς αγορές αποτελούσε έναν από τους πλέον επα­χθείς τρόπους χρηματοδότησης ενός κράτους και της οικονομίας του. Χώ­ρες όπως η Ελλάδα, που είναι καταδικασμένες να χρηματοδοτούνται από το εξωτερικό και κυρίως με δάνεια, δεν μπορούν να ελπίζουν παρά μόνο σε απανωτές χρεοκοπίες. Όπως αυτές που έχουν συσσωρευτεί σ' ολόκληρη την ιστορία του ελληνικού κράτους.

Πρακτική της διαφθοράς

Ο πατέρας της δημόσιας οικονομι­κής στην Ελλάδα, ο καθ. Α. Ανδρεάδης, έλεγε πώς η «ιστορία της Ελλάδας είναι η ιστορία των χρεών της και των χρεοκοπιών της». Κι αυτό γιατί υπήρχαν πάντα πολιτικοί και οικονομικοί παρά­γοντες που θεωρούσαν τον δανεισμό, κυρίως από το εξωτερικό, ως μονό­δρομο. Φυσικά το έκαναν προς όφε­λος μιας απόλυτα διεφθαρμένης οικονομικής και πολιτικής ολιγαρχίας που κυβερνά αυτόν τον τόπο από ιδρύσε­ως ελληνικού κράτους. Αυτή η ολιγαρ­χία εξασφάλιζε πάντα, όπως έγραφε ο καθηγητής και ακαδημαϊκός Άγγελος Αγγελόπουλος, ώστε «το μεγαλύτερον μέρος του προϊόντος των συναπτομέ­νων δανείων διετίθετο δια την εξόφλησιν των οφειλομένων τοκοχρεωλυσίων, δια την πληρωμήν μεσιτειών και προ­μηθειών, το δε εναπομένον εσπαταλάτο δια διαφόρους σκοπούς, χωρίς μάλι­στα να ερωτάται η χώρα η οποία συνήπτε τα δάνεια και η οποία αναλάμβανε την υποχρέωσιν της τοκοχρεωλυτικής εξοφλήσεως τούτων». Το ίδιο συμβαί­νει μέχρι σήμερα.

Αυτός είναι ο λόγος που δεν αρκεί να ξεμπερδέψουμε με το δημόσιο χρέος. Δεν αρκεί να σταματήσουμε να πλη­ρώνουμε τη διεθνή τοκογλυφία. Πρέ­πει πάση θυσία να αποτρέψουμε την προσφυγή σε νέο διεθνή δανεισμό. Κι αυτό μπορεί να γίνει μόνο με δυο τρό­πους: Αφενός, με τη θεσμοθέτηση στα πλαίσια ενός ριζικά νέου δημοκρατικού Συντάγματος, που έχει ανάγκη ο τόπος και ο λαός, της ρητής απαγόρευσης σε κάθε μελλοντική κυβέρνηση να κατα­φεύγει σε δανεισμό από τις διεθνείς αγορές κεφαλαίου. Αφετέρου, με την παραγωγική ανασυγκρότηση της ελλη­νικής οικονομίας στη βάση της οικονομικής αυτοδυναμίας με την κινητοποίη­ση και την ορθολογική αξιοποίηση των εσωτερικών πόρων, κοινωνικών και φυ­σικών, για μια ισορροπημένη ανάπτυξη προς όφελος της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού. Αυτό είναι το μεγάλο στοίχη­μα που μπαίνει σήμερα μπροστά μας.

Φυσικά, όποιος διακατέχεται από την ιδεολογία της Ψωροκώσταινας ή της μικρής Ελλαδίτσας, που δήθεν δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα μόνη της, δηλαδή χωρίς να είναι υπόδουλη ή υπο­τελής, τότε είναι φυσικό όλα αυτά να φαντάζουν εξωφρενικά. Δεν πειράζει. Η εμπειρία διδάσκει. Θυμηθείτε όλους αυτούς που σας λένε σήμερα ότι η Ελλαδίτσα δεν μπορεί μόνη της να βρει τη λύση, ότι αν φύγουμε από το ευρώ και φέρουμε εθνικό νόμισμα θα έρθει η καταστροφή. Θυμηθείτε τους και όταν τους αμέσως επόμενους μήνες η χώρα θα βιώνει τον χειρότερο εφιάλτη που πέρασε ποτέ στην ιστορία της, αναζητήστε τους. Κι όταν τους βρείτε, αν τους βρείτε και δεν την έχουν κοπανήσει για Βρυξέλλες, Βερολίνο, Παρίσι ή αλ­λού ακόμη πιο μακριά, δώστε τους να καταλάβουν με έμπρακτο τρόπο τι ση­μαίνει να σε δουλεύουν ψιλό γαζί. Για­τί αυτό κάνουν. Δουλειά τους είναι να περιφρουρήσουν πάση θυσία τα κεκτη­μένα των τοκογλύφων, των τραπεζιτών και του πολιτικού προσωπικού. Κι αυτά είναι η χρηματιστική προσάρτηση της Ελλάδας, καθώς και η αφομοίωσή της μέσα στον πιο αντιδραστικό οργανισμό που έχει δημιουργηθεί επί ευρωπαϊκού εδάφους από την εποχή του Χίτλερ, την ΟΝΕ με το ευρώ και την Ε.Ε.

Τεχνητή χρεοκοπία

Ωστόσο, την τεχνητή χρεοκοπία στην οποία αναφέρεται ο κ. Κοφινάκος δεν πρέπει να την πάρουμε αψήφιστα. Η λογική της έγκειται στη θεωρητική δυνατότητα να ανταλλάξει το κρά­τος τα παλιά ομόλογα που έρχονται στη λήξη τους με νέα ομόλογα μακρύτερης διάρκειας. Αυτή η τακτική εξασφαλίζει, πάντα στη θεωρία, μια ανάσα για μερι­κά χρόνια. Αρκεί να συντρέχουν δυο παράγοντες: Από τη μια, να περιληφθεί ικανός αριθμός ληξιπρόθεσμων ομολό­γων. Κι από την άλλη, να δεχτούν την όλη διαδικασία οι κάτοχοι αυτών των ομολόγων. Φυσικά, για να γίνει αυτό το δεύτερο, θα πρέπει οι όροι αντικα­τάστασης με νέα ομόλογα να είναι ιδι­αίτερα ελκυστικοί. Αν σκεφτεί κανείς ότι την επόμενη πενταετία λήγουν πά­νω από 184 δισ. ευρώ σε κρατικά ομό­λογα, τότε μπορούμε να αντιληφθούμε ότι για να γίνει κάτι τέτοιο θα πρέπει να υπάρξει ένα megaswap τέτοιου μεγέ­θους που δεν ξανάγινε στην ιστορία της αναδιάταξης χρέους μετά τον Β' Πα­γκόσμιο Πόλεμο.

Μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο; Στα χαρ­τιά ναι. Με την προϋπόθεση ότι η κυβέρνηση εξασφαλίζει όρους για τα νέα ομόλογα ιδιαίτερα επικερδείς και ελκυστικούς για τους κατόχους των παλιών ομολόγων. Η Αργεντινή που επιχείρη­σε ένα ανάλογο megaswap κρατικών ομολόγων, αξίας σημαντικά χαμηλότε­ρης από αυτήν που καλείται η Ελλάδα να επιχειρήσει, αύξησε την απόδοση των νέων ομολόγων τουλάχιστον κα­τά 28%. Και πάλι δεν τα κατάφερε. Οι αγορές δεν ανταποκρίθηκαν και το κα­λοκαίρι του 2001 η Αργεντινή πτώχευ­σε επίσημα. Μπορεί να συμβεί κάτι ανάλογο και στην Ελλάδα; Είναι το πιο πιθανό. Η ίδια η διαδικασία αντικατάστασης θα πάρει πάρα πολύ χρόνο και θα δημιουργή­σει τέτοια πίεση στην οικονομία και το τραπεζικό σύστημα της Ελλάδας, ώστε αναπόφευκτα θα την οδηγήσει σε πτώ­χευση πριν καν ξεκινήσει ουσιαστικά η αντικατάσταση.

Προς εκποίηση

Όμως, απ' ό,τι φαίνεται δεν είναι αυ­τό που απασχολεί πλέον τους παράγο­ντες των αγορών και της ευρωζώνης. Η ιδέα για την αντικατάσταση των παλιών ομολόγων του ελληνικού κράτους με νέα, έχει ως βασικό σκοπό όχι την αποφυγή της επίσημης πτώχευσης της χώρας, αλλά την επιτάχυνση της κοινωνικής και οικονομικής εκποίησης.

Σύμφωνα με τον Νουτ Βέλινγκ, του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ, μια τέτοια επιχείρηση αντικατάστασης του χρέους ίσως να αποτελέσει μέρος του νέου πακέτου βοήθειας προς την Ελλάδα. Σύμφωνα με τo Bloomberg (6/6), αξιωματούχοι της ΕΚΤ που έχουν άμεση σχέση με τη διαμόρφωση του πακέτου βοήθειας προς την Ελλάδα, το οποίο πρόκειται να εγκριθεί 23-24 Ιουνίου από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Κορυφής, δήλωσαν ότι είναι πολύ πιθανό να περιλαμβάνει ένα τέτοιο σχέ­διο αντικατάστασης ομολόγων.

Στους επενδυτές είναι πολύ πιθα­νό να δοθεί καθεστώς προτιμησιακής σχέσης, πολύ υψηλότερες πληρωμές στα κουπόνια των τόκων και εμπράγματες εγγυήσεις. Οι λεπτομέρειες κρα­τούνται κρυφές.

Αυτό που αποκλείουν οι αξιωματού­χοι της ΕΚΤ είναι δυο πράγματα: Αφε­νός, μια συνολική αναδιάρθρωση του χρέους της Ελλάδας. Και αφετέρου, το «κούρεμα» καθ' οιονδήποτε τρόπο.

Στο ίδιο μήκος κύματος και ο διοικη­τής της ΕΚΤ κ. Τρισέ, ο οποίος για πρώ­τη φορά παραδέχτηκε ανοιχτά ότι μια τέτοια αντικατάσταση ομολόγων είναι όντως στο τραπέζι. Μιλώντας στις 6/6 στο Μόντρεαλ, ο Τρισέ, ενώ αντιτάχθηκε για μια ακόμη φορά στην επιβολή ζημιών στους επενδυτές, είπε «αυτό δεν σημαίνει ότι είμαστε εναντίον ο ιδι­ωτικός τομέας να αναλάβει τις ευθύνες του, όπως του ζητήθηκε έναν χρόνο πριν, όταν έγινε το πρώτο πρόγραμμα για την Ελλάδα, όπως ζητήθηκε από τα πιστωτικά ιδρύματα στην Ευρώπη να δι­ατηρήσουν στα χέρια τους το επίπεδο του ανεξόφλητου χρέους».

Ο κ. Τρισέ ομολογεί εδώ για πρώτη φορά ότι μαζί με το πρώτο μνημόνιο ζητήθηκε από τις τράπεζες που κρα­τάνε το ελληνικό χρέος να μην ξεφορτωθούν τα ανεξόφλητα ομόλογα στη δευτερογενή αγορά. Κι έτσι οι μεγάλες τράπεζες στη Γερμανία, τη Γαλλία και αλλού στην ευρωζώνη εξακολουθούν να κρατούν τα πακέτα ομολόγων του ελληνικού χρέους. Πράγμα που εξηγεί την εκτεταμένη κερδοσκοπία με «ανοι­χτές πωλήσεις» ελληνικών ομολόγων στη δευτερογενή και φυσικά την εκτί­ναξη των επιτοκίων τους.

Το γεγονός ότι δεν επετράπη στις τράπεζες να ξεσκαρτάρουν από τα ομόλογα του ελληνικού κράτους που κατέχουν, έχει οδηγήσει την όλη κα­τάσταση στο κόκκινο. Ο επίτροπος Όλι Ρεν είπε στο Στρασβούργο (6/6) ότι η Ε.Ε. αντιμετωπίζει μια «πολύ σοβαρή κατάσταση» με την Ελλάδα και χρειάζεται να καταλήξει σε μια συμφωνία σχε­τικά με το ζήτημα πριν από τη σύνοδο των υπουργών Οικονομικών στις 20/6. «Η Ελλάδα ήταν σε ελεύθερη πτώση με δημοσιονομικούς όρους, ήταν έτοι­μη να πτωχεύσει τον περασμένο Απρί­λιο, Μάιο και δυστυχώς είναι έτοιμη να πτωχεύσει ξανά, εκτός κι αν υπάρξει βοήθεια», είπε ο επίτροπος.

Αξιόπιστη ιδιωτικοποίηση

Άλλωστε, σύμφωνα με τον Τρισέ στην ομιλία στο Μόντρεαλ που προαναφέραμε, η Ελλάδα «είναι μια χώρα η οποία, σύμφωνα με ό,τι γνω­ρίζω, ως μερίδιο στο ΑΕΠ, είναι μάλλον η πιο πλούσια χώρα με όρους περιουσίας σε ακίνητα. Αυτό, φυσικά, είναι κάτι το οποίο είναι σπου­δαίο. Και, φυσικά, αν κατανοηθεί πλήρως από παρατηρητές, επενδυτές και παράγοντες της αγοράς, μπορεί να κάνει τη διαφορά με την προ υπόθεση, φυσικά, ότι αυτή η ιδιωτικοποίηση θα φανεί αξιόπιστη και διεκπεραιωμένη με επαγ­γελματικό τρόπο».

Ρυθμοί fast track

Το τι εννοεί ο Τρισέ αξιόπιστη ιδιωτικοποίηση και επαγγελματικά διεκπεραιωμένη φαίνεται στην κοινή ανακοίνωση της τρόικας στις 3/6: «Η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να επιταχύνει σημαντικά το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεών της. Για τον σκοπό αυτό θα δημιουργήσει μια επαγγελματική και ανεξάρτητη ως προς τη διοίκησή της υπη­ρεσία ιδιωτικοποιήσεων και έχει καταρτίσει έναν ολοκληρωμένο κατάλογο περιουσιακών στοιχεί­ων για ιδιωτικοποίηση με τον σκοπό να πραγματοποιήσει έσοδα της τάξης των 50 δισ. ευρώ έως το τέλος του 2015». Σύμφωνα με πληροφορίες που διαρρέουν διαρκώς στον διεθνή οικονομικό Τύπο, αυτή η ει­δική υπηρεσία ιδιωτικοποιήσεων θα βρίσκεται υπό τον αποκλειστικό και άμεσο έλεγχο των τροϊκανών. Εκποίηση με ρυθμούς fast track και υπό καθεστώς πλήρους αδιαφάνειας και συμφωνι­ών παρασκηνίου. Αυτό υπόσχεται ο Τρισέ και οι υπόλοιποι αξιωματούχοι της ευρωζώνης στους επενδυτές κερδοσκόπους για να μην ξεφορτω­θούν ακόμη τα χαρτιά τους. Αυτό εξυπηρετεί και η 5η δόση, αλλά και η πρόσθετη χρηματοδότηση, όπως κι αν γίνει.

Μόνιμη εποπτεία

Το ευρώ σχεδιάστηκε από την αρχή να τρέφε­ται από την κερδοσκοπία. Πρώτα με τα ελλείμμα­τα και τα δάνεια. Τώρα με τη διαχείριση του χρέ­ους και την εκποίηση των υπό χρεοκοπία χωρών. Όμως μην ανησυχείτε, υπάρχουν κι αυτοί που για να «μετριάσουν τα θύματα» προτείνουν να περι­μένουμε. Προτείνουν σκληρές διαπραγματεύσεις με την τρόικα, που δήθεν θα την αναγκάσουν να περικόψει από μόνη της το χρέος. Μόνο που η Ε.Ε. και η ΕΚΤ έχουν έτοιμη τη λύση: Αντικατάστα­ση ομολόγων, αφού προηγηθεί πλήρης εκποίηση της χώρας και του λαού της. Μα αυτό θα σημάνει επίσημη πτώχευση, θα πει κάποιος. Ναι, αλλά πι­στεύουν ότι θα προλάβουν να χώσουν την Ελλάδα στον μόνιμο Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης για να πτωχεύσει υπό καθεστώς ύπατης αρμοστεί­ας. Έτσι θα μπορούν να την ξεσκίσουν ήσυχα κι ωραία τα όρνια της αγοράς χωρίς να κινδυνεύει το ευρώ από κάποιο «πιστωτικό γεγονός», δηλαδή από άμεση κατάρρευση των μεγάλων τραπεζών της ευρωζώνης. Το μεγάλο έπαθλο που περιμένει στο τέλος της διαδρομής είναι το ευρωομόλογο. Η πιο τρελή φαντασίωση των κερδοσκόπων του χρέους θα γίνει πραγματικότητα. Με αυτό η νομι­κή βάση του δημόσιου χρέους θα αλλάξει ριζικά και θα περιέλθει στην αποκλειστική αρμοδιότητα των υπερεθνικών οργάνων της Ένωσης. Με αυτό ελπίζουν σε μια νέα εποχή εγγυημένου υπερδανεισμού, ακόμη και για χώρες όπως η Ελλάδα, που πτωχευμένες θα βρίσκονται μόνιμα πλέον υπό κα­θεστώς ύπατης αρμοστείας στον Ευρωπαϊκό Μη­χανισμό Στήριξης.

Κερδοσκοπικό πάρτι

Η αλήθεια είναι ότι τα 5ετή CDS (credit default swaps)της Ελλάδας, που υποδηλώνουν την πιθανότη­τα πτώχευσης, από 399 bps τον Ιανουάριο του 2010 εκτινάχθηκαν στις 1.372 bps στις 11/5/2011 για να χτυπήσουν νέο ρεκόρ των 1.390,97 bps στις 6/6.

Με άλλα λόγια χάρη στη «βοήθεια» της Ε.Ε. και της ΕΚΤ η πιθανότητα πτώχευσης της Ελλάδας αυξή­θηκε κατά 348,6%! Αυτό σημαίνει και μια αντίστοιχη αύξηση στην απόδοση των CDS στα χέρια των κερδοσκόπων.

Το γεγονός ότι τα CDS έχουν φτάσει σε απόδοση περίπου 3,5 φορές την αρχική τους τιμή, κάνει πολλούς κερδοσκόπους να θέλουν να εξαργυρώσουν. Η πιθανότητα αυτή αυξάνει δραματικά το ενδεχόμενο της επίσημης πτώχευσης με καταστροφικές συνέπειες για τα μεγάλα χαρτοφυλάκια ομολόγων ελληνικού χρέους, αλλά και για την ευρωζώνη.

Έτσι με το να θέσει στο τραπέζι επίσημα η ΕΚΤ το ενδεχόμενο μιας αντικατάστασης ομολόγων επιδιώκει να δώσει κίνητρο στις τράπεζες ώστε να κρατηθούν για να μην ξεσκαρτάρουν και στους κερδοσκόπους να μην εξαργυρώσουν ακόμη τα CDS. Υπάρχει ψωμί ακόμη. Αυτό είναι το μήνυμα που θέλει να στείλει η ΕΚΤ στις αγορές.

Από ΣΕΙΣΑΧΘΕΙΑ