Η απειλή κατάρρευσης του δολαρίου

Η ΜΗΤΕΡΑ ΤΩΝ ΚΡΙΣΕΩΝ: Η απειλή κατάρρευσης του δολαρίου, τα προβληματικά οικονομικά μεγέθη των Η.Π.Α., η δεύτερη ποσοτική διευκόλυνση, ο κίνδυνος διάλυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι πιθανότητες χρεοκοπίας της Ελλάδας και οι απαντήσεις για την κρίση 

Βασίλης Βιλιάρδος*

“Το μεγαλύτερο ίσως ερώτημα σήμερα, το οποίο απασχολεί τους Έλληνες Πολίτες, είναι τετραπλό: (α)  Μπορούσε να γίνει κάτι από την αρχή του έτους (2009) μέχρι τον Οκτώβριο, για να μην βρεθούμε σε τόσο δύσκολη θέση; (β) Η προσέγγιση της ΕΕ, του ΔΝΤ και άλλων οργανισμών, ως περίπου «επαίτες», δεν ήταν αφενός μεν αναξιοπρεπής, αφετέρου δε «αντιπαραγωγική», δημιουργώντας μία κατάσταση χωρίς διέξοδο; (γ)  Αφού φαίνεται ότι πήραμε τον κατήφορο, χωρίς επιστροφή, ποιες θα είναι οι εξωτερικές συνέπειες της αδυναμίας μας (πνευματικής, ηθικής, πολιτικής, οικονομικής), οι οποίες ακόμη διαγράφονται σχετικά ασαφείς στον ορίζοντα, αλλά σύντομα θα εμφανισθούν, ψυχρές και ανελέητες, ενώπιον μας;  (δ) Υπάρχει διέξοδος τώρα, όταν ο κόσμος είναι τρομοκρατημένος - εδικά μετά τον απίστευτο προεκλογικό εκβιασμό, όπου σχεδόν όλοι οι Έλληνες αισθάνθηκαν βαθιά ντροπή, σε συνδυασμό με έναν γεμάτο θυμό φόβο;”

Επιλέγοντας συνειδητά να ξεκινήσουμε από το τελευταίο μέρος του τετραπλού ερωτήματος, θεωρούμε ότι κατ’ αρχήν, η όποια διέξοδος από το σημερινό στάδιο της κρίσης, δεν αφορά πλέον μόνο την Ελλάδα – ενώ φυσικά προϋποθέτει αισιοδοξία, θάρρος, τόλμη, «επάρκεια» και κανενός είδους «πολιτικούς» εκβιασμούς εκ μέρους τόσο της Πολιτείας, όσο και των Πολιτών της. Ειδικότερα, έχουμε την άποψη ότι είμαστε αντιμέτωποι με τις εξής τρεις, εξαιρετικά επικίνδυνες «συστημικές» απειλές:   

 (α)  Με την απειλή μίας ανεξέλεγκτης κατάρρευσης του παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος, του δολαρίου δηλαδή, αφενός μεν σαν αποτέλεσμα της τεράστιας κρίσης που βιώνουν σήμερα οι Η.Π.Α., αφετέρου λόγω της ισχυροποίησης των «νομισματικών» ανταγωνιστών τους (Κίνα, Γερμανία). Είναι αυτονόητο βέβαια το ότι, τυχόν κατάρρευση του δολαρίου θα συμπαρασύρει τόσο τις Η.Π.Α., όσο και όλο τον υπόλοιπο κόσμο σε μία τρομακτική, σε μία πρωτόγνωρα καταστροφική «περιπέτεια», ανυπολόγιστων διαστάσεων (άρθρο μας).

Δυστυχώς, οι δύο λύσεις που προτάθηκαν από τις Η.Π.Α. στην τελευταία σύνοδο κορυφής των G20 (τοποθέτηση ορίων στα πλεονάσματα των εξωτερικών ισοζυγίων, σύνδεση των νομισμάτων με τα θεμελιώδη μεγέθη των οικονομιών τους), ουσιαστικά δεν υιοθετήθηκαν - επειδή τόσο η Γερμανία, όσο και η Κίνα αντέδρασαν, εκμεταλλευόμενοι την αδυναμία της υπερδύναμης και προασπίζοντας «εγωκεντρικά» τα δικά τους συμφέροντα.

Ο έλεγχος δε των κινήσεων των κεφαλαίων, ο οποίος έγινε αποδεκτός στη Σεούλ, ελάχιστα θα συνδράμει στην αντιμετώπιση της μητέρας των κρίσεων – ενώ έχει προβλεφθεί ήδη από τη Βραζιλία, η οποία θα επιβάλλει νέους φόρους (15% φόρο εισοδήματος επί τον κρατικών ομολόγων, τα οποία αγοράζονται από ξένους επενδυτές), με στόχο να σταματήσει την καταστροφική για τις εξαγωγές της κερδοσκοπική ανατίμηση του νομίσματος της (7% από τον Ιούνιο του 2010), παρά τον υψηλό πληθωρισμό.          

(β)  Με την απειλή διάλυσης της Ευρωζώνης (κατ’ επέκταση της ΕΕ), εάν δεν ακολουθήσει έγκαιρα η δημοσιονομική ενοποίηση της – πριν ακόμη δηλαδή προσβληθεί από τον κινεζικό ιό της αποβιομηχανοποίησης, πριν επιβληθεί το ΔΝΤ στις αδύναμες οικονομίες του Νότου (συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, της Βρετανίας και της Ιρλανδίας), πριν χρεοκοπήσει ανεξέλεγκτα κάποια χώρα-μέλος της Ευρωζώνης, καθώς επίσης πριν «πυρποληθεί» ολοσχερώς η οικονομική βιωσιμότητα της πλειοψηφίας των κρατών της ΕΕ, από την ηγεμονική Γερμανία (στην οποία η αύξηση της παραγωγικότητας γίνεται εις βάρος των εργαζομένων της, αφού οι αμοιβές τους είναι κατά πολύ κατώτερες της απόδοσης τους – γεγονός που επιταχύνει την αποβιομηχανοποίηση των υπολοίπων «εταίρων» της Γερμανίας, όπως θα αναλύσουμε παρακάτω).   

(γ)  Με την απειλή χρεοκοπίας (στάσης πληρωμών) της Ελλάδας, σαν αποτέλεσμα της ελλειμματικής, ερασιτεχνικής διαχείρισης των οικονομικών της, εκ μέρους τόσο της σκιώδους, όσο και των επίσημων κυβερνήσεων της. Μία ενδεχόμενη βέβαια ανεξέλεγκτη χρεοκοπία της Ελλάδας (της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας, της Ισπανίας κλπ), θα προκαλούσε μία επικίνδυνη «αλυσιδωτή αντίδραση» εντός και εκτός της Ευρωζώνης, με αποτελέσματα που είναι αδύνατον να προδιαγραφούν. Πόσο μάλλον όταν το «πείραμα» της αποκρατικοποίησης της εξουσίας, κατά το αμερικανικό «πρότυπο», επιχειρείται για πρώτη φορά από το ΔΝΤ σε μία χώρα της Ευρωζώνης.      

Οι παραπάνω απειλές, κατά σειρά επικινδυνότητας, αναδεικνύουν το μέγεθος των αλληλένδετων προβλημάτων, με τα οποία είναι αντιμέτωπη όχι μόνο η Ελλάδα, αλλά ολόκληρος ο πλανήτης – στα πλαίσια της ασύμμετρης παγκοσμιοποίησης, στην οποία έχουμε αναφερθεί στο παρελθόν. Ειδικά όσον αφορά τη χώρα μας, θεωρούμε ότι τα σημερινά αδιέξοδα οφείλονται περισσότερο στα τελευταία τριάντα χαμένα χρόνια και πολύ λιγότερο στην παγκόσμια συγκυρία – η οποία παραδόξως θα μπορούσε να λειτουργήσει θετικά, στην επίλυση των χρόνιων αδυναμιών της Ελλάδας.   

Κλείνοντας την εισαγωγή μας, οφείλουμε να τονίσουμε ότι, δεν πρέπει κανείς να συγχέει τους Αμερικανούς Πολίτες με το Καρτέλ της Wall Street και των τραπεζών (το οποίο ουσιαστικά κυβερνάει την υπερδύναμη), ούτε τους Γερμανούς Πολίτες με τη σκιώδη κυβέρνηση των βιομηχάνων της χώρας, οι οποίοι εκφράζονται μέσω του εκάστοτε καγκελαρίου. Επίσης όχι τους Κινέζους Πολίτες με την απολυταρχική διακυβέρνηση τους – πόσο μάλλον τους Έλληνες, με τους όποιους διεφθαρμένους πολιτικούς των τελευταίων 30 ετών.       

Η ΑΠΕΙΛΗ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΔΟΛΑΡΙΟΥ

Ένα νόμισμα είναι τόσο ισχυρό, όσο και η Οικονομία που «εκπροσωπεί» - ενώ επηρεάζεται πολύ λιγότερο από τις όποιες εξωτερικές συνθήκες, από όσο συνήθως πιστεύεται. Έτσι λοιπόν, η «προειδοποίηση» (warning) της κινεζικής εταιρείας αξιολόγησης Dagong Global Credit Rating, σε σχέση με το δολάριο, θα είχε πολύ μικρή σημασία, εάν η Οικονομία των Η.Π.Α. ήταν υγιής (ίσως οφείλουμε να εκφράσουμε εδώ την απορία μας, διαπιστώνοντας ότι ακόμη και η Κίνα διαθέτει πλέον δικές της εταιρείες αξιολόγησης, σε αντίθεση με την ΕΕ, η οποία «άγεται και φέρεται» από τις «τρείς αδελφές»).

Επειδή όμως δυστυχώς δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο, αφού το Καρτέλ έχει σχεδόν απομυζήσει το άλλοτε «καπιταλιστικό σφρίγος» της υπερδύναμης, μετατρέποντας το αμερικανικό όνειρο σε σκοτεινό εφιάλτη, η κινεζική αναφορά «ήχησε» μάλλον σαν την τελευταία προειδοποίηση ενός τρομακτικού σεναρίου, το οποίο θα έπρεπε πάση θυσία να αποφευχθεί – αν και ολόκληρος ο κόσμος πρέπει ήδη να πάρει τα μέτρα του, για εκείνη την περίπτωση που δεν θα «ξεπεραστεί» τελικά το μοιραίο.

«Το δολάριο κρέμεται από μία λεπτή κλωστή», αναφέρει η δεκασέλιδη έκθεση της κινεζικής εταιρείας, συνεχίζοντας: «Η εξαιρετικά επεκτατική πολιτική της Fed απειλεί να μειώσει την ελκυστικότητα των επενδυτικών προϊόντων σε δολάρια, για όλους τους ξένους επενδυτές…….Σε τελική ανάλυση, η υποτίμηση του δολαρίου υποδηλώνει ότι, η ικανότητα αποπληρωμής των υποχρεώσεων των Η.Π.Α. ευρίσκεται λίγο πριν από την κατάρρευση της….Το αποτέλεσμα ενός τέτοιου ενδεχομένου θα ήταν ένα αθεράπευτο χάος στο διεθνές νομισματικό σύστημα..».

Προφανώς, όταν μία τέτοια έκθεση προέρχεται από τον μεγαλύτερο δανειστή των Η.Π.Α. (τα τελευταία χρόνια, ο μεγαλύτερος αγοραστής των αμερικανικών ομολόγων δημοσίου ήταν η People’s Bank of China), όχι μόνο δεν συμβάλλει στην επίλυση του προβλήματος αλλά, αντίθετα, το επιδεινώνει τα μέγιστα. Εκτός αυτού, η πιστοληπτική ικανότητα των Η.Π.Α. εξαρτάται σχεδόν εξ ολοκλήρου από την Κίνα – ειδικότερα, από τη διάθεση/θέληση/κίνητρα της να συνεχίσει να χρηματοδοτεί περαιτέρω τα τεράστια αμερικανικά ελλείμματα.

Ας μην ξεχνάμε ότι, ακόμη και οι «αγγλοσαξονικές» εταιρείες αξιολόγησης στο παρελθόν, όπως η Standard & Poor’s, έδωσαν την κορυφαία αξιολόγηση στις Η.Π.Α. (ΑΑΑ) μόνο υπό την προϋπόθεση της διατήρησης του δολαρίου σαν παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Εάν το δολάριο έχανε αυτή τη θέση, εάν δηλαδή οι Η.Π.Α. δεν θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν στο δικό τους νόμισμα, με τα σημερινά, εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια, τότε η πιστοληπτική τους αξιολόγηση θα βρισκόταν σε άμεσο κίνδυνο.

Στην περίπτωση όμως που η Κίνα δεν θα ήταν πρόθυμη να συνεχίσει να αγοράζει ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου, το δολάριο θα έχανε τη θέση του σαν παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα και οι Η.Π.Α. θα έχαναν την κορυφαία αξιολόγηση της πιστοληπτικής τους ικανότητας – με αποτέλεσμα να αυξηθούν άμεσα τα επιτόκια του δημοσίου (και ιδιωτικού) χρέους της. Η Fed θα αναγκαζόταν τότε να επέμβει για πολλοστή φορά με «πληθωριστικά δολάρια», οπότε θα ακολουθούσαν περαιτέρω «απομειώσεις» των στοιχείων ενεργητικού των αμερικανικών τραπεζών, θα έπρεπε να διασωθούν ακόμη περισσότερες τράπεζες από το κράτος (φορολογουμένους), επίσης ασφαλιστικές εταιρείες κοκ.

Επί πλέον, πολλές κεντρικές τράπεζες στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, οι οποίες διατηρούν υψηλά αποθέματα σε δολάρια, θα έπρεπε να αυξήσουν τα κεφάλαια τους, για να αντισταθμίσουν την πτώση (υποτίμηση) του δολαρίου - οπότε θα επακολουθούσε μία τεράστια χρηματοπιστωτική κρίση η οποία, σε συνδυασμό με ένα απίστευτο συναλλαγματικό χάος, θα οδηγούσε στην πλήρη αποσταθεροποίηση ολόκληρο τον πλανήτη.        

ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Αν και το παραπάνω σενάριο είναι τρομακτικό, δεν μπορεί παρά να επικρατήσει αργά ή γρήγορα, εάν η αμερικανική οικονομία δεν κατορθώσει να  θεραπεύσει σύντομα τα τεράστια προβλήματα της. Η πρόσφατη δε απόφαση της Fed να ενισχύσει ακόμη περισσότερο τη ρευστότητα, με 600 δις $ καθαρά (Quantitative Easing 2), αφενός μεν απλά καθυστερεί το μοιραίο, αφετέρου τοποθετεί εναντίον των Η.Π.Α. ολόκληρο τον υπόλοιπο κόσμο. Είναι όμως σε θέση να λύσει ειρηνικά τα προβλήματα της η υπερδύναμη και πόσον καιρό έχει αλήθεια στη διάθεση της; Τα μεγέθη που ακολουθούν είναι αποκαλυπτικά: 

Για περισσότερα πατήστε εδώ