Από το Νεοφιλελευθερισμό στο «Νέο-σοσιαλισμό»

 Του Γιώργου Τρούλη*

 Η πολιτική δε λογάται ως συμμετοχική συναίνεση αλλά ως σύγκρουση ιδεών, σύγκρουση που ως ενδιάμεσο αποτέλεσμα έχει τη σύνθεση με πρόταγμα τη βελτίωση του κοινωνικού βίου. Αποτελεί μια διαδικασία, η οποία απαλλαγμένη από μικροπολιτικές και ατομικά συμφέροντα, έχει τη δυναμική να διαμορφώνει, με ένα φυσικό τρόπο, συνθήκες κοινωνικής αλλαγής και ανατροπής όπου είναι σκόπιμο. Είναι μια αέναη διαδικασία, στην οποία κάθε άνθρωπος οφείλει να συμβάλει με το δικό του τρόπο.

Οι πολίτες των περισσότερων χωρών διεθνώς (ιδιαίτερα του δυτικού κόσμου), με το πέρας των χρόνων και για διάφορους κοινωνικούς και οικονομικούς λόγους, υιοθέτησαν την αντιπροσωπευτική μορφή δημοκρατίας, με την οποία μέσω μιας εκλογικής διαδικασίας, εκχώρησαν τη δυνατότητα διαχείρισης του κοινωνικού τους βίου σε συγκεκριμένους ιδεολογικοπολιτικούς σχηματισμούς. Οι σχηματισμοί αυτοί ανάλογα με το πρόταγμά τους, το κοινωνικό τους αποτύπωμα και την προσαρμοστικότητά τους διατηρήθηκαν και έφτασαν έως τις μέρες μας, με εμφανείς τις ιδεολογικές τους αλλαγές (ή μεταλλαγές).
Οι προβληματισμοί των πολιτών, σχετικά με το πολιτικό σύστημα και τον τρόπο διαχείρισης της εξουσίας, ανέκαθεν εκφράζονταν (ποικιλοτρόπως) όποτε προέκυπταν κρίσεις, οι οποίες επηρέαζαν την εθνική, κοινωνική και οικονομική τους ακεραιότητα.

Σήμερα έχει ξεκινήσει μια καίρια και ζωτικής σημασίας συζήτηση, σχετικά με την πολιτική και τον τρόπο διαχείρισης της εξουσίας στην Ελλάδα αλλά και γενικότερα στον ευρωπαϊκό χώρο (ιδιαίτερα στις χώρες που πλήττονται οικονομικά). Αποτελεί μια φυσιολογική πολιτική εξέλιξη, αφού το σημερινό μοντέλο πολιτικής και οικονομικής διαχείρισης αποδεικνύεται αναποτελεσματικό και ζημιογόνο για την πλειονότητα των πολιτών. Αφορμή αποτέλεσε η οικονομική και κοινωνική εξαθλίωση που βιώνει ο Έλληνας πολίτης και όσο περνάει ο καιρός, δίχως αλλαγή οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής, τόσο περισσότερο αισθητή θα γίνεται μέχρι να οδηγήσει στον εθνικό (ίσως και ευρωπαϊκό) μαρασμό και σε μια νέου οικονομικού τύπου αποικιοκρατία από τους διεθνείς οικονομικούς κολοσσούς.

Η σημερινή οικονομική κρίση αποτελεί απότοκο συγκεκριμένης οικονομικής πολιτικής επιλογής με κοινωνικές προεκτάσεις. Αυτή η πολιτική επιλογή οριοθετείται στον οικονομικό και πολιτικό όρο του νεοφιλελευθερισμού. Ζούμε επομένως όχι μια (εξ’ ολοκλήρου) οικονομική αλλά μια πολιτική κρίση. Κρίση των ιδεολογικών σχημάτων (όπως μετουσιώνονται στα σημερινά πολιτικά κόμματα με το χαρακτηριστικό της κατάλυσης βασικών ιδεολογικών αρχών) και συγκεκριμένων πολιτικών (πρακτικών αλλά και προσωπικοτήτων). Παράδειγμα πολιτικής κρίσης αποτέλεσε το οικονομικό κραχ του 1930. Αποδείχθηκε δηλαδή η αποτυχία της φιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής που είχε ακολουθήσει η Αμερική από το 1800 έως τις αρχές του 19^ου αιώνα. Τη λύση τότε έδωσε ο οικονομολόγος Τζων Μάυναρντ Κέυνς δημιουργώντας μια θεωρία (Κεϋνσιανή), η οποία αμφισβήτησε τον φιλελευθερισμό. Η ουσιώδης διαφορά τους είναι, ότι αφενός ο φιλελευθερισμός υπεράσπιζε την κατάργηση του κρατικού παρεμβατισμού στα οικονομικά ζητήματα του κράτους (με συνέπεια την όλο και περισσότερη συγκέντρωση κερδών από μια οικονομική ελίτ και το μαρασμό του κοινωνικού κράτους)∙ αφετέρου η Κεϋνσιανή θεωρία είχε ως κεντρικό άξονα τον κυβερνητικό και τραπεζικό παρεμβατισμό, με αποτέλεσμα την οικονομική ανάπτυξη μέσω της πλήρους απασχόλησης των πολιτών.

Η αναβίωση του φιλελευθερισμού, στις μέρες μας, ονομάζεται νεοφιλελευθερισμός. Βασικά σημεία του νεοφιλελευθερισμού είναι: απελευθέρωση των ιδιωτικών επιχειρήσεων από τον κρατικό έλεγχο, μεγαλύτερη ελευθερία του διεθνούς εμπορίου, μείωση μισθών με διάσπαση των εργαζομένων (κοινωνικός αυτοματισμός), παύση ελέγχου τιμών από το κράτος, ιδιωτικοποίηση κρατικών επιχειρήσεων - υπηρεσιών (τράπεζες, βιομηχανίες, δρόμους, σχολεία, νοσοκομεία κ.α.), απεμπολισμός της έννοιας του κοινού οφέλους και αντικατάσταση από την έννοια της ιδιωτικής πρωτοβουλίας κ.α. Μήπως σήμερα εντοπίζουμε πολλά από αυτά τα βασικά σημεία να εφαρμόζονται επιμελώς στην Ελλάδα; Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αποτελεί το θεματοφύλακα του οικονομικού νεοφιλελευθερισμού και τον επιβάλλει σε όποια χώρα υποκύψει στον σύγχρονο οικονομικό πόλεμο. Ο μαρασμός του κοινωνικού ιστού, η κατάλυση του κράτους πρόνοιας, η εξαθλίωση των οικονομικά ασθενέστερων είναι η τραγική συνέπεια αυτής της οικονομικής πολιτικής επιλογής.

Ποιό θα έπρεπε να είναι λοιπόν το σημερινό διακύβευμα της ελληνικής πολιτικής; Φυσικά η διατήρηση της εθνικής μας κυριαρχίας και όχι η εκχώρηση της πολιτικής εξουσίας (επέμβαση στα δημοσιονομικά με τον περιορισμό της κρατικής δαπάνης σε όλους τους νευραλγικούς τομείς: παιδεία, υγεία, κοινωνική ασφάλιση, συνταξιοδοτικό κ.α.) με την υπογραφή του περίφημου μνημονίου, καθώς και η επένδυση και θεμελίωση του κοινωνικού κράτους, του κράτους πρόνοιας. Είναι τραγικό αυτή την πολιτική να την έχει ακολουθήσει και στηρίξει ένα “σοσιαλιστικό” κόμμα στην Ελλάδα. Είναι σαφής η ιδεολογικοπολιτική εκτροπή του και η υιοθέτηση νεοφιλελεύθερων πρακτικών. Ο πολιτικός λόγος έχει νόημα μόνο όταν μετουσιώνεται σε πολιτική πράξη. Θα μπορούσαμε επομένως να αναζητήσουμε λύση μέσα από μια πολιτική στροφή από το νεοφιλελευθερισμό στο νέο-σοσιαλισμό (Ο όρος αυτός αποτελεί νεολογισμό και εισάγεται μόνο και μόνο για την έναρξη συζήτησης και επανεξέτασης του σημερινού πολιτικού γίγνεσθαι). Μια αναβίωση δηλαδή του σοσιαλισμού μέσα από νέες μορφές οργάνωσης και στα πλαίσια ενός αντιολιγαρχικού κινήματος. Βασικά συστατικά μιας τέτοιας πολιτικής στροφής είναι η αποδόμηση του υπάρχοντος πελατειακού πολιτικού συστήματος, η ενεργός συμμετοχή όλων των πολιτών και η οικοδόμηση ενός θεωρητικού πολιτικού σχηματισμού με κεντρικό άξονα τον άνθρωπο (πολίτη) και την διασφάλιση των κοινωνικών του αναγκών (εργασία, δωρεάν παιδεία, ασφάλιση κ.α.).

Ο λαός δεν πρέπει να μένει αμέτοχος σε ό,τι έχει να κάνει με την ίδια την κοινωνική και εθνική του υπόσταση. Απέναντι στην κατάλυση θεμελιωδών κοινωνικών του κατακτήσεων δεν μπορεί να μένει παθητικός αποδέκτης μιας πολιτικής εκτροπής. Οφείλει να αντιδράσει μέχρι να αναλάβει ξανά την τύχη στα χέρια του. Οι κοινωνικοπολιτικές διεργασίες έχουν ξεκινήσει και σίγουρα θα υπάρξουν ιστορικές πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές. Ας ελπίσουμε αυτές τις αλλαγές να τις διαμορφώσουμε εμείς οι ίδιοι κι όχι να επιβληθούν από μια οικονομική ελίτ (αποτέλεσμα ενός νέο-αποικισμού). Είναι στο χέρι μας να δράσουμε με όλες μας τις δυνάμεις για τη δική μας και τις επόμενες γενιές.

* Ο Γιώργος Τρούλης είναι Δάσκαλος 

 MSc στις Επιστήμες της Αγωγής