Ο Αλέξης Τσίπρας, τον περασμένο Αύγουστο, μετά την υπογραφή της νέας δημοσιονομικής προσαρμογής της χώρας, σημείωνε: «Όποιος θέλει να πενθήσει έχει το δικαίωμα να πενθήσει, όποιος θέλει να αποδράσει έχει το δικαίωμα να αποδράσει. Εμείς προχωράμε μπροστά». Και δεν τον διαψεύσαμε.
Όπως προκύπτει από το τακτικό Ευρωβαρόμετρο του Φθινοπώρου, οι Έλληνες παραμένουν ο πλέον απογοητευμένος λαός της Ευρωπαϊκής Ένωσης με ένα ποσοστό της τάξεως του 60% να δηλώνει ανικανοποίητο από τη ζωή του, το 83% να μην εκφράζει εμπιστοσύνη στο μέλλον και το 99% να χαρακτηρίζει κακή την κατάσταση εργασίας στη χώρα. Μία ακόμη έρευνα της GPO για λογαριασμό της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας έδειξε ότι το 44% των Ελλήνων βιώνει αρνητικά συναισθήματα, όπως ανασφάλεια, αγωνία, φόβο, θυμό, αγανάκτηση, απογοήτευση, πίκρα, θλίψη και...
άγχος, ενώ η υγεία των πολιτών αυτής της χώρας καταγράφει σταθερά πτωτική τάση. Ήδη από το 2010 επιδημιολογικές μελέτες στη χώρα σημείωναν ότι ένας στους έξι Έλληνες έχει αναπτύξει σημαντική ψυχοπαθολογία, ενώ έρευνα του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής που διενεργήθηκε το 2013 κατέγραψε διπλασιασμό αναφορικά με την επικράτηση της μείζονος κατάθλιψης: από 8,2% το 2011 στο 12,3% το 2013. Μάλιστα, ως προς το εισόδημα, διαπιστώθηκε ότι ο ένας στους δύο Έλληνες με οικογενειακό εισόδημα χαμηλότερο των 400 ευρώ πληροί τα κριτήρια της μείζονος κατάθλιψης, όπως και οι άνεργοι σε ποσοστό 19,8% (ποσοστό υπερδιπλάσιο από το αντίστοιχο των ατόμων που εργάζονται). Σύμφωνα με την ανάλυση των τηλεφωνικών κλήσεων στη γραμμή βοήθειας για την κατάθλιψη που διενεργήθηκε το 2012,¹ τα κυρίαρχα συναισθήματα που περιγράφονται είναι μειωμένη διάθεση και θλίψη, έλλειψη ενδιαφέροντος για καθημερινές δραστηριότητες, απελπισία, έλλειψη αυτοπεποίθησης, γνωστικές δυσκολίες, έλλειψη ενέργειας, απώλεια βάρους, ψυχοκινητική επιβράδυνση, διαταραχές στον ύπνο, ψυχοσωματικά συμπτώματα, ένταση και τεντωμένα νεύρα, συνεχής ανησυχία, κρίσεις πανικού, φοβίες, αυτοκτονικός ιδεασμός.
άγχος, ενώ η υγεία των πολιτών αυτής της χώρας καταγράφει σταθερά πτωτική τάση. Ήδη από το 2010 επιδημιολογικές μελέτες στη χώρα σημείωναν ότι ένας στους έξι Έλληνες έχει αναπτύξει σημαντική ψυχοπαθολογία, ενώ έρευνα του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής που διενεργήθηκε το 2013 κατέγραψε διπλασιασμό αναφορικά με την επικράτηση της μείζονος κατάθλιψης: από 8,2% το 2011 στο 12,3% το 2013. Μάλιστα, ως προς το εισόδημα, διαπιστώθηκε ότι ο ένας στους δύο Έλληνες με οικογενειακό εισόδημα χαμηλότερο των 400 ευρώ πληροί τα κριτήρια της μείζονος κατάθλιψης, όπως και οι άνεργοι σε ποσοστό 19,8% (ποσοστό υπερδιπλάσιο από το αντίστοιχο των ατόμων που εργάζονται). Σύμφωνα με την ανάλυση των τηλεφωνικών κλήσεων στη γραμμή βοήθειας για την κατάθλιψη που διενεργήθηκε το 2012,¹ τα κυρίαρχα συναισθήματα που περιγράφονται είναι μειωμένη διάθεση και θλίψη, έλλειψη ενδιαφέροντος για καθημερινές δραστηριότητες, απελπισία, έλλειψη αυτοπεποίθησης, γνωστικές δυσκολίες, έλλειψη ενέργειας, απώλεια βάρους, ψυχοκινητική επιβράδυνση, διαταραχές στον ύπνο, ψυχοσωματικά συμπτώματα, ένταση και τεντωμένα νεύρα, συνεχής ανησυχία, κρίσεις πανικού, φοβίες, αυτοκτονικός ιδεασμός.
Σε κάθε περίπτωση, το βέβαιο είναι ότι για τη συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων αυτής της χώρας το μέλλον διαγράφεται ως απειλή και όχι ως υπόσχεση. Για τη συντριπτική πλειονότητα η οδύνη και η απόγνωση συνιστά καθημερινό βίωμα. Εξάλλου το έχουμε ήδη εμπεδώσει: από όπου πέρασε το ΔΝΤ καταγράφεται σημαντική επιδείνωση όλων των δεικτών υγείας και ψυχικής υγείας, με τoν Παγκόσμιo Οργανισμό Υγείας να προειδοποιεί με μειλίχιο ύφος: δεν θα πρέπει να εκπλαγούμε αν δούμε αύξηση των ψυχικών διαταραχών και αυτοκτονιών… Σε αυτή, λοιπόν, τη θρυμματισμένη κοινωνία απευθύνθηκε ο πρωθυπουργός της χώρας λοιδορώντας εν πολλοίς το πένθος της. Και αυτή σιώπησε και κατάπιε τη λύπη και την οργή της.
Προσαρμόσου σε μια ανίκητη πραγματικότητα…
«Η κοινωνική δυσφορία ονομάζεται εθνική κατάθλιψη», τονίζει στο UNFOLLOW ο ψυχίατρος πρώην διευθυντής του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής Θοδωρής Μεγαλοοικονόμου. «Εδώ και δεκαετίες τεκμηριωμένες διεθνείς έρευνες δείχνουν πως ο υποσιτισμός, η κακή διατροφή, οι κακές συνθήκες κατοικίας ή η έλλειψή της, η ανεργία, το διαζύγιο και εν γένει οι αποχωρισμοί αποτελούν αιτίες εμφάνισης αλλά και επιδείνωσης της ψυχοπαθολογίας του πληθυσμού. Η ανεργία προκαλεί συναισθηματική αστάθεια, κατάθλιψη, απελπισία, έλλειψη εμπιστοσύνης, καθήλωση και απάθεια. Σε μια έρευνα στο Λάνκασαϊρ της Σκωτίας τη δεκαετία του ’30, βρέθηκε ότι ομάδα ανθρώπων χαρακτηρισμένων ως χρόνιων σχιζοφρενών (των οποίων τα συμπτώματα παραλληλίζονται με αυτά των μακροχρόνια ανέργων) εξέφρασαν λιγότερο αρνητισμό και περισσότερη αισιοδοξία για το μέλλον από αντίστοιχη ομάδα ανέργων που επίσης ερευνήθηκε. Μια ολόκληρη κοινωνία ζει σε κατάσταση σοκ και δέους διαρκείας. Προσφεύγει κάποιος στον ψυχίατρο ή τον ψυχολόγο και απαριθμεί: Τα βλέπω όλα μαύρα, δεν μπορώ να κοιμηθώ, δεν θέλω πια τη ζωή μου, αισθάνομαι άχρηστος και ένοχος, έχω κρίσεις πανικού και φοβάμαι να βγω από το σπίτι. Επίσης οι σχέσεις μου στην οικογένεια περνούν σοβαρή κρίση, καθώς αδυνατώ να ανταποκριθώ στις ανάγκες τους. Και αυτό την ίδια ώρα που δηλώνει ότι είναι άνεργος ή ότι ζει με το άγχος της απόλυσης ή εργάζεται εκ περιτροπής, χρωστάει παντού και το σπίτι του απειλείται με κατάσχεση. Ποια θα πρέπει λοιπόν να είναι η θεραπευτική προσέγγιση; Προσαρμόσου σε μια αμετακίνητη πραγματικότητα;» επισημαίνει ο κ. Μεγαλοοικονόμου. Προσθέτει δε ότι δύο είναι τα κυρίαρχα μοτίβα που χρησιμοποιήθηκαν για την καλλιέργεια του φόβου και τον εξοβελισμό της όποιας αντίδρασης:
«Πρώτον, η συλλογική ενοχοποίηση, όπως εκφράστηκε με τη χυδαιότητα της ρήσης “μαζί τα φάγαμε”. Εν ολίγοις, ως καταναλωτισμός περιγράφεται όποια κατάκτηση της μεταπολεμικής περιόδου των ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων. Πρόκειται για βασικό μηχανισμό αντιπαράθεσης και παράλυσης της όποιας συλλογικής αντίδρασης των εξίσου πληγέντων από την κρίση διαφόρων κοινωνικών ομάδων. Το δεύτερο αφορά στο βασικό μοτίβο της ΤΙΝΑ ή, άλλως, “δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική”. Επομένως, υπακοή σε ό,τι απαιτηθεί από τους δανειστές, διαχέοντας έτσι το φόβο σε διαρκή βάση. Ως αποτέλεσμα τα άτομα οδηγούνται στην παθητική αποδοχή της πραγματικότητας, όπου μόνος του καθένας θα πρέπει να πορευτεί, χωρίς καμία δυνατότητα μεταμόρφωσής της. Κάπως έτσι η απουσία διεξόδου προκαλεί σοβαρή ψυχική δυσφορία, θυμό και πόνο συνήθως ανέκφραστο, που είθισται να στρέφεται κυρίως κατά του εαυτού», καταλήγει.
«Για ανέγγιχτο και άρρητο πόνο», κάνει λόγο από την πλευρά της και η Λίντα Καραλή, μία εκ των τεσσάρων επιστημονικά υπεύθυνων της συλλογικότητας «Συνύπαρξη», των λειτουργών ψυχικής υγείας, που εδώ και πέντε χρόνια παρέχουν εθελοντικά δωρεάν υποστήριξη σε ανέργους, μετανάστες, άστεγους φιλοξενούμενους σε ξενώνες, σε όσους διαβιούν κάτω από τα όρια της φτώχειας, σε κοινωνικά ιατρεία και άλλες συλλογικότητες. Παρέχουν επίσης ομαδικές και ατομικές θεραπείες ενώ λειτουργούν γραμμή βοήθειας.²
«Περισσότερο έντονα τον τελευταίο χρόνο έρχονται σε εμάς όχι απλά άνθρωποι σε απόγνωση, αλλά ανθρώπινα θρύψαλα. Μάλιστα μετά τη διενέργεια του δημοψηφίσματος και τις επακόλουθες πολιτικές εξελίξεις ο αριθμός των αιτημάτων για υποστήριξη εκτοξεύτηκαν», υπογραμμίζουν στο UNFOLLOW ο Παναγιώτης Ξουραφάς, η Ντέμυ Σταμουλή και η Ξένια Μυλωνάκη, που συγκροτούν την υπόλοιπη ομάδα των επιστημονικά υπεύθυνων της συλλογικότητας. Σύμφωνα με την ομάδα της «Συνύπαρξης», δύο είναι τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά που απαντώνται στους προσερχόμενους για στήριξη: ο διαλυμένος οικογενειακός ιστός όπου η βία, είτε λεκτική, είτε ψυχολογική, είτε σωματική, κυριαρχεί καθώς και η έλλειψη κουλτούρας συλλογικότητας που καλλιεργείται τόσο στην οικογένεια όσο και από το εκπαιδευτικό σύστημα. «Αυτό που εν πολλοίς καλλιεργείται είναι η υπακοή και όχι η διάπλαση ενεργών πολιτών που γνωρίζουν να διεκδικούν τα δικαιώματά τους. Η έλλειψη επικοινωνίας με τους άλλους και κυρίως με τον εαυτό μας, η απουσία μηνυμάτων αυταξίας οδηγούν με ακρίβεια σε πολίτες μη ενεργούς με το συναίσθημα να έχει αποκοπεί από τη σκέψη. Αναπόφευκτα κάποια στιγμή η συσσωρευμένη οργή και ο έλεγχος του θυμού θα εκδηλωθούν σε κρίση πανικού και η απόσυρση στον εαυτό θα οδηγήσει σε κατάθλιψη», τονίζουν χαρακτηριστικά.
«Ψυχικά υγιής είναι ο άνθρωπος ο οποίος μπορεί να αγαπά και να εργάζεται», επισημαίνει υπενθυμίζοντας τη ρήση του Ζ. Φρόυντ ο Αλέξανδρος Λούντζης, κοινωνικός ανθρωπολόγος και διοικητικός υπεύθυνος του Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας Παίδων και Ενηλίκων, το οποίο από το 1995 παρέχει τις υπηρεσίες του σε τιμές κόστους. Ανα-φέρεται ιδιαίτερα στην εμπειρία των ομαδικών συνεδριών με νεαρά άτομα ηλικίας 18-28 ετών, αυτών που πλήττονται κατά μείζονα λόγο από την ανεργία και την κρίση προοπτικών. Οι νέοι που ο ορίζοντάς τους περιορίζεται σε μια περιστασιακή και άθλια αμειβόμενη εργασία, ενώ η οικογένεια στην οποία θα επιστρέψει δεν είναι αυτή που υποστήριζε τα μέλη της καθώς έχει περιπέσει σε κρίση, κατακερματισμό και διάλυση. Ο ψυχίατρος-ψυχολόγος και επιστημονικά υπεύθυνος του Ινστιτούτου Κώστας Παπακωνσταντίνου προσθέτει ότι «πρόκειται κυρίως για άτομα που διαχειρίζονται δυσκολότερα την απώλεια και τον αποχωρισμό: απώλεια εργασίας, εισοδημάτων και κοινωνικού στάτους». Ο ίδιος ως λειτουργός ψυχικής υγείας και στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο μιλά για τις πολύμηνες λίστες αναμονής και την αποσάθρωση των δημόσιων υπηρεσιών με τους ασθενείς που στοιβάζονται στα ράντζα.
Κατακόρυφη αύξηση των περιστατικών κατάθλιψης και άγχους περιγράφει εκ μέρους του Μητροπολιτικού Κοινωνικού Ιατρείου του Ελληνικού (στο οποίο λειτουργούν επτά ψυχολόγοι) ο καρδιολόγος Γιώργος Βήχας. Και εν προκειμένω απαριθμούνται οι απώλειες: απώλεια της εργασίας, του εισοδήματος, της ασφαλιστικής κάλυψης.
«Πολλά περιστατικά με κρίσεις πανικού που προσφεύγουν στον καρδιολόγο καθώς θεωρούν ότι έχουν υποστεί έμφραγμα», τονίζει χαρακτηριστικά. «Στα έξι χρόνια της κρίσης τα περιστατικά έχουν διπλασιαστεί. Πρόκειται για υποτροπές παλαιότερων περιστατικών καθώς και πολλών νέων», επιβεβαιώνει στο UNFOLLOW ο διευθυντής του Κέντρου Ψυχικής Υγείας Βόλου, ψυχίατρος Μιχάλης Δικαιάκος.
…ή άλλαξέ την
«Η αλλαγή της πραγματικότητας θα έπρεπε να είναι ο καθοριστικός θερα-πευτικός παράγοντας», δηλώνει κατηγορηματικά ο ψυχίατρος Θοδωρής Μεγαλοοικονόμου. «Δηλαδή, η συνειδητή δράση με την ένταξη στην ψυχολογία της ομάδας που μάχεται μπροστά στον κίνδυνο του αφανισμού. Αυτό ακριβώς συνιστά την πεμπτουσία της ανθρωποποίησης του ανθρώπου, που τον κάνει δημιουργό και όχι υποχείριο της μοίρας του». Ο ίδιος παρέχει τις υπηρεσίες του εθελοντικά σε κοινωνικά ιατρεία στα Κάτω Πατήσια, στο Ίλιον και στην κατάληψη προσφύγων της Νοταρά στα Εξάρχεια.
«Η έμφασή μας δίνεται στην ανάταξη και τη θωράκιση της προσωπικότητας. Κυρίως στο σπάσιμο του κοινωνικού αποκλεισμού. Όπως εξηγούμε, το δάχτυλο του Θεού δεν δείχνει εσένα. Πολλοί άνθρωποι έχασαν τη δουλειά τους, έχουν χρέη, πήραν διαζύγιο. Μεγάλωσε το βήμα σου, δεν είσαι μόνος», σημειώνει ο κ. Λούντζης εκ μέρους του Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας. Στη «Συνύπαρξη» επισημαίνουν ότι κυρίως εστιάζουν στην επικοινωνία: «Είναι τόσο διαλυμένες οι οικογενειακές σχέσεις που επικεντρωνόμαστε στην ανάγκη επικοινωνίας μεταξύ τους και όχι βίας. Αντί να δέρνεστε μεταξύ σας, μιλήστε. Επιχειρούμε παράλληλα να αναδείξουμε τη γεωγραφία των σχέσεών τους. Πώς επιλέγετε; Πώς βλέπετε τον εαυτό σας μέσα στο κοινωνικό σύνολο, τι σας τρομάζει, τι σας πονάει; Καθορίστε τον εαυτό σας και κυρίως συνδεθείτε. Είναι ενδεικτικό ότι στις ομάδες μιλάει ένας και διαπιστώνεις ότι όλοι ταυτίζονται. Έτσι κοινωνικοποιούνται και ενεργοποιούνται».
Αυτό, προσθέτουν, εκδηλώνεται πιο δημιουργικά και στις ομάδες τέχνης που έχουν συγκροτηθεί στο πλαίσιο της «Συνύπαρξης». «Κυρίως να απαλείψουμε τα συναισθήματα ενοχής, ντροπής και θλίψης. Έτσι δίνουμε έμφαση στα όποια θετικά υπάρχουν στη ζωή των ατόμων, στην καλλιέργεια των επαγγελματικών δεξιοτήτων και βεβαίως στην κοινωνική ενεργοποίησή τους», δηλώνει ο κ. Βήχας.
Όμως τι γίνεται με τα παιδιά; «Πρόκειται για υγειονομική βόμβα. Τα παιδιά της κρίσης που σήμερα είναι 10-11 ετών μεγαλώνουν κατά βάση σε περιβάλλοντα με έντονο αρνητικό κλίμα, χωρίς χαμόγελο, χωρίς αγάπη και παιχνίδι. Η πραγματική γενοκτονία είναι ο θάνατος αυτών των ψυχών. Γι’ αυτό δημιουργήσαμε και τη θεατρική ομάδα για τα παιδιά. Για να πάρουν λίγη χαρά. Λέμε στους γονείς: Πέρα απ’ ό,τι συμβαίνει, μη στερήσετε το χαμόγελο στα παιδιά σας…»
Μόνος του καθένας είναι κανένας
Τη ρήση του Αντόνιο Πόρτσια «ο ένας είναι ένας μαζί με τους άλλους, μόνος του είναι κανένας» έχουν ως προμετωπίδα στη συλλογικότητα της «Συνύπαρξης». Όπως διαπιστώθηκε από μελέτες που διενεργήθηκαν από το ΕΚΠΑ και το ΕΚΚΕ το περασμένο καλοκαίρι, οι μόνοι που εκδήλωσαν χαρά κατά τη διάρκεια των μνημονιακών ετών ήταν αυτοί που συμμετείχαν σε συλλογικές δράσεις και κινήματα. Και αυτό καθώς «η εμπλοκή σε συλλογικές δράσεις, πέρα από τα θετικά συναισθήματα που προκαλεί, δημιουργεί και ένα υποστηρικτικό πλαίσιο, νιώθεις ότι δεν είσαι μόνος…» Και όπως σωστά τονίζει ο καρδιολόγος Γιώργος Βήχας, «θέλουν λαούς αδύναμους και αποδεκατισμένους ψυχολογικά. Αν το πετύχουν αυτό, θα έχουν κερδίσει».
Από τη «Συνύπαρξη» αλιεύουμε:
Ο άστεγος: Για τον 50χρονο Πέτρο τα πράγματα πήραν ανεξέλεγκτη τροπή. Ούτε τα μέλη της οικογένειάς του δεν γνώριζαν ότι έμεινε άνεργος. Όταν έχασε τη δουλειά του κατακλύστηκε από τέτοια συναισθήματα ενοχής, που άνοιξε την πόρτα και εξαφανίστηκε. Κατέληξε άστεγος. Όταν κάποια στιγμή λιποθύμησε από την πείνα, τον παρέπεμψαν στα συσσίτια του δήμου. Κάπως έτσι εντάχθηκε σε ξενώνα αστέγων. Τα συναισθήματα ντροπής, αυτοταπείνωσης και απόγνωσης ήταν τόσο ισχυρά που του προκάλεσαν εγκεφαλικό επεισόδιο. Έμαθε για τη «Συνύπαρξη» και ήρθε σε επαφή. Μετά την υποστηρικτική θεραπεία διεκδίκησε σύνταξη και επανασυνδέθηκε με την οικογένειά του.
Η άνεργη: Στη ζωή της 22χρονης Μαρίας κυριαρχεί η εγκατάλειψη. Οι γονείς της χωρίζουν λόγω της κρίσης. Κανένα πρόβλημα, η μητέρα βρίσκει νέο σύντροφο. Ωστόσο, στον νέο χάρτη των οικογενειακών σχέσεων η Μαρία περισσεύει. Και κάπως έτσι εξοστρακίζεται από το σπίτι. Τα πράγματά της πετάχτηκαν στο δρόμο. Το μόνο της στήριγμα, ένας παιδικός της φίλος. Τώρα εργάζεται.
Ο μετανάστης: Πολιτικοποιημένος Κούρδος με όλη την οικογένειά του οργανωμένη στο PKK και τα αδέλφια του στη φυλακή. Σε ηλικία 18 ετών ήρθε στην Ελλάδα για να αποφύγει τον εγκλεισμό του στη φυλακή. Στην κηδεία της μητέρας του δεν μπόρεσε να πάει. Σήμερα εργάζεται πουλώντας την εφημερίδα των αστέγων Σχεδία.
___
¹ Γραμμή βοήθειας για την κατάθλιψη, Μ. Οικονόμου κ.ά. Έρευνα ΕΠΙΨΥ, Ψυχιατρική Κλινική, Ιατρική Σχολή, Αιγινήτειο Νοσοκομείo.
² Γραμμή βοήθειας: 210 7237863
² Γραμμή βοήθειας: 210 7237863
ΠΗΓΗ: http://unfollow.com.gr/print-edition/apo-tin-koinoniki-disforia-stin-ethniki-katathlipsi/
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλούμε για τα σχόλια, να χρησιμοποιείτε Ελληνική γραμματοσειρά και σε ευπρεπές επίπεδο, χωρίς να θίγεται η τιμή και η υπόληψη κανενός πολίτη.
(«Δεν δημοσιεύονται σχόλια χυδαία και υβριστικά, καθώς και ανώνυμες καταγγελίες και χαρακτηρισμοί κατά προσώπων που δεν τεκμηριώνονται.”)
Σχόλια άσχετα με το θέμα της εκάστοτε ανάρτησης ΔΕΝ ΘΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΟΝΤΑΙ.
Όλα τα σχόλια θα εμφανίζονται μετά την έγκρισή τους αφού διαπιστωθεί ότι δεν εμπίπτουν σε κάποια από τα πιθανά αδικήματα περί τύπου.
Να σημειωθεί ότι απόψεις που εκφράζονται σε άρθρα και κείμενα της συγγραφικής ομάδας δεν εκφράζουν απαραίτητα την άποψη των υπευθύνων του ιστολογίου. Όπως επίσης και τα σχόλια των αναγνωστών, τα οποία αντιπροσωπεύουν τους ίδιους...