Για τον Νίκο Πλουμπίδη και τη μνήμη του

Γιώργος Γαλάνης

Για τον Νίκο Πλουμπίδη και τη μνήμη του

«Έβλεπα ότι ο θάνατος ερχόταν και τότε ένιωσα μεγάλο παράπονο, μεγάλη πίκρα. Όχι γιατί πέθαινα, αλλά γιατί πέθαινα ατιμασμένος, ΑΔΙΚΑ, γιατί πέθαινα αναπολόγητος. Σ’ αυτή τη στιγμή η ψυχή του αγωνιστή, του κομμουνιστή ορθώθηκε, φώναξε ΟΧΙ! δεν θα πεθάνω πριν δώσω τη μάχη του....

στρατοδικείου, πριν υπερασπιστώ το κόμμα μου, πριν απολογηθώ. Τσιμπιόμουνα και για να δω αν υπάρχει ζωή ακόμα και για να ερεθίσω το παλιόκορμο να αντιδράσει. Ίσως και να φώναζα δυνατά, αλλά ποιος να μ’ άκουσε; Ήμουν κατάμονος, απομονωμένος, ετοιμοθάνατος. Όλοι ήσαν μακριά, κανείς δεν έδινε σημασία. Για τους μεν ήμουν ο κακούργος, για τους δε ο προδότης. Πάλεψα σκληρά, απάνθρωπα. Στο τέλος νίκησα το χάρο και το κορμί άρχισε να ξαναζωντανεύει. Σιγά-σιγά δυνάμωνε και το μυαλό και το κορμί και ετοιμαζόμουν για τη μάχη (δίκη)»^[1].

Ο Νίκος Πλουμπίδης αποτέλεσε μια από τις πιο ηρωικές και ταυτόχρονα πιο τραγικές μορφές του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος. Γεννήθηκε στα Λαγκάδια Γορτυνίας το Δεκέμβρη του 1902, διορίστηκε το 1924 δάσκαλος στην περιοχή της Ελασσόνας. Πολύ σύντομα εντάχτηκε στην Αριστερά όπως και αρκετοί συνάδελφοί του στην περίοδο του Μεσοπόλεμου.

Η διαδρομή του και οι περιπέτειές του αποτέλεσαν αλύγιστο σύμβολο αγώνα για σχεδόν τρεις δεκαετίες.

Πρωτοστάτησε στην οργάνωση της Αριστερής Παράταξης των Δασκάλων στο Μεσοπόλεμο^[2]. Επιχείρησε να αλλάξει τους συσχετισμούς στη Διδασκαλική Ομοσπονδία συμμαχώντας με τη βενιζελική παράταξη ακόμα και κόντρα στην επίσημη κομματική γραμμή^[3].

Μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ από το 1935 γνώρισε τη μακρά εμπειρία της παρανομίας στη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά. Τότε ήταν που απέκτησε το ψευδώνυμο «Μπάρμπας». Ηγετικό στέλεχος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ πρωτοστάτησε στην οργάνωση της μαζικής και ένοπλης αντίστασης στην Αθήνα. Είναι ευρέως γνωστός ο ρόλος που έπαιξε στην οργάνωση των απεργιών στη διάρκεια της Κατοχής.

Το 1947 θα περάσει και πάλι στην παρανομία και μετά το τέλος του Εμφυλίου θα συμβάλλει καθοριστικά στην επάνοδο της Αριστεράς στη νομιμότητα αρχικά με τη δημιουργία της Δημοκρατικής Παράταξης και στη συνέχεια με την ίδρυση της ΕΔΑ^[4].

Τον Ιούλιο του 1952 το ΚΚΕ κατήγγειλε τον Πλουμπίδη. Πρόκειται για την αρχή ενός δράματος που θα κορυφωθεί την επόμενη διετία. Το Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς συνελήφθη, καταδικάστηκε σε θάνατο τον Αύγουστο του 1953 και εκτελέστηκε στο δάσος που βρίσκεται στο Δαφνί στις 14 Αυγούστου του 1954 υπερασπιζόμενος το κόμμα στο οποίο είχε αφιερώσει όλη του τη ζωή. Tην ίδια στιγμή ο ραδιοσταθμός του ΚΚΕ εξακολουθούσε να τον καταγγέλλει ως προδότη.

Τα τελευταία χρόνια η επίμονη μνήμη ξαναφέρνει στο προσκήνιο την «υπόθεση Πλουμπίδη». Από πολλές και διαφορετικές διαδρομές συζητιέται η ζωή του αλλά και οι συνθήκες μέσα στις οποίες έδρασε. Θα μπορούσαμε να τις ονομάσουμε συμβολές στη μάχη της μνήμης ενάντια στη λήθη.

Μια από αυτές την ανέλαβε ο Σταύρος Καλλώνης. Εκφράζοντας τη συλλογικότητα της Ανεξάρτητης Ριζοσπαστικής Παρέμβασης του συλλόγου εκπαιδευτικών Κερατσινίου Περάματος πρότεινε και πέτυχε να δώσει στο συγκεκριμένο σύλλογο την επωνυμία «Νίκος Πλουμπίδης». Μαζί του άξιος συμπαραστάτης ο Στέλιος Φωκιανός, καθάρισε τον τόπο εκτέλεσης του Πλουμπίδη στο Δαφνί. Το πανό που με αγάπη και φροντίδα για χρόνια τώρα αναρτά στο σημείο δεν εκφράζει μονάχα τις ιδιαίτερες ευαισθησίες του Στέλιου αλλά τη θέληση μιας ολόκληρης γενιάς να συμμετέχει στον αγώνα ενάντια στη λήθη.

Ο Σταύρος έφυγε νωρίς, μόλις 52 χρόνων, από κοντά μας. Στο πολιτικό του μνημόσυνο, το φθινόπωρο του 2017, ήταν συγκλονιστική η παρουσία του γιου του Νίκου, Δημήτρη Πλουμπίδη.

Τον Οκτώβρη του 2018 το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων διοργάνωσε φωτογραφική έκθεση και εκδήλωση προς τιμή του Νίκου Πλουμπίδη με τίτλο «Στενή κι αδιάβατος, τραχεία η οδός». Οι εισηγήσεις του Χάρη Αθανασιάδη, του Γιώργου Μαργαρίτη, της Ιωάννας Παπαθανασίου, του Ηλία Νικολακόπουλου, της Άλκης Ζέη και του Βαγγέλη Καραμανωλάκη φώτισαν τη δραματική ζωή και τη δράση του Πλουμπίδη^[5].

Αυτές οι πρωτοβουλίες, προφανώς μαζί και με άλλες που διέλαθαν της προσοχής μου, συμβάλλουν στη διατήρηση της μνήμης της «υπόθεσης Πλουμπίδη» η οποία συμπυκνώνει, στην ακραία εκδοχή της, τις αντιφάσεις που χαρακτηρίζουν τις ανθρώπινες διαδρομές των Ελλήνων κομμουνιστών, ιδιαίτερα κατά τα χρόνια του Εμφυλίου και στη συνέχεια υπό το βάρος της ήττας.

1. Δημοσθένης Α. Παπαχρήστου, Νίκος Πλουμπίδης-Ντοκουμέντα: Γράμματα από τη φυλακή, 1953-1954 (Αθήνα 1997) ↑
2. Αθανασιάδης Θ., Η Διδασκαλική Ομοσπονδία στο μεσοπόλεμο, Διδακτορική διατριβή, Ιωάννινα: Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, 1999 ↑
3. Ακόμη και στις μέρες μας, από την πλευρά του ΚΚΕ αμφισβητείται αυτή η διαφοροποίηση του Πλουμπίδη. Ενδεικτικά: Αναστάσης Γκίκας, https://www.rizospastis.gr/story.do?id=7378490. Ανακτήθηκε, 14/8/2020 ↑
4. Μιχάλης Π. Λυμπεράτος:Από το ΕΑΜ στην ΕΔΑ. Η ραγδαία ανασυγκρότηση της ελληνικής Αριστεράς και οι μετεμφυλιακές πολιτικές αναγκαιότητες, Αθήνα, εκδ. Στοχαστής, 2012 ↑
5. Νίκος Πλουμπίδης, συλλογικό, Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για κοινοβουλευτισμό και τη δημοκρατία, Αθήνα 2019 ↑  

ΠΗΓΗ