Πανεπιστήμια-ΤΕΙ: Πατρίκιοι και Πληβείοι; Γράφει ο Χάρης Ναξάκης*

Οι Πληβείοι, τα ΚΑΤΕΕ, δημιουργήθηκαν την δεκαετία του 1970 για να εκπαιδεύσουν επαγγελματίες με εφαρμοσμένες τεχνικές γνώσεις, δηλαδή φτηνό εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό. Από την συγκρότησή τους η σχέση με τους αποφοίτους των Πανεπιστημίων ήταν σχέση εξουσιαστών-εξουσιαζόμενων, Πατρικίων και Πληβείων. Το γεγονός αυτό ήταν εύκολα αντιληπτό δια γυμνού οφθαλμού και....

αποτυπώνονταν στην αγορά εργασίας με τους κατώτερους μισθούς και τα επαγγελματικά δικαιώματα των Πληβείων, τις προοπτικές ανέλιξης τους στην κοινωνική ιεραρχία, κτλ. Οι πληβείοι σταδιακά, μέσω μιας ειρηνικής επανάστασης επεδίωξαν να εισχωρήσουν στην ανώτερη κοινωνική τάξη των πατρικίων και η πρώτη θεσμική αποτύπωση της προσπάθειας αυτής, του νέου συσχετισμού δυνάμεων, έγινε το 1983 με την μετεξέλιξη των ΚΑΤΕΕ σε ΤΕΙ και συνεχίστηκε μέχρι σήμερα. Η εισχώρηση βέβαια αυτή δεν έγινε χωρίς εντάσεις, διότι όπως είναι φυσικό κανείς δεν παραχωρεί οικειοθελώς τα προνόμια του σε άλλους.

Από το 1983 έως σήμερα τα ΤΕΙ μετεξελίχθηκαν από σχολές τριετούς φοίτησης σε σχολές τετραετούς φοίτησης, με σύγχρονα προγράμματα σπουδών, με διδακτικό προσωπικό που επιλέγεται με τα ίδια κριτήρια με αυτά των Πανεπιστημίων, με σύγχρονα μεταπτυχιακά. Οι εκθέσεις εσωτερικής και εξωτερικής αξιολόγησης των περισσοτέρων τμημάτων των ΤΕΙ αποτυπώνουν το υψηλό ακαδημαϊκό έργο που πραγματοποιείται σ΄ αυτά, το πλήθος και η ποιότητα των εθνικών και διεθνών ανταγωνιστικών ερευνητικών προγραμμάτων δείχνει το επίπεδο της βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας που συντελείται, τα βιογραφικά σημειώματα των καθηγητών που είναι αναρτημένα στις ιστοσελίδες των τμημάτων πιστοποιούν το επιστημονικό τους επίπεδο και τα επαγγελματικά δικαιώματα των αποφοίτων τους πιστοποιούν επίσης ότι η αγορά εργασίας τους αναγνωρίζει ως επιστημονικά στελέχη και όχι ως τεχνίτες των ΙΕΚ. Τα τελευταία μάλιστα χρόνια πλείστες είναι οι συνεργασίες ανάμεσα στο ακαδημαϊκό προσωπικό των ΤΕΙ και των Πανεπιστημίων σε κοινά επιστημονικά, ερευνητικά και εκπαιδευτικά προγράμματα, ακόμα και με την συμμετοχή καθηγητών των ΤΕΙ σε εκλεκτορικά σώματα των Πανεπιστημίων. Τα παραπάνω βέβαια δεν σημαίνουν ότι δεν υπάρχουν τμήματα των ΤΕΙ με υπερεξειδικευμένο αντικείμενο και αδύναμα ακαδημαϊκά χαρακτηριστικά.

Το τελευταίο χρονικό διάστημα διεξάγεται ένας διάλογος με αφορμή την σωστή πρωτοβουλία του Υπουργείου Παιδείας για μία ενιαία πανεπιστημιακή εκπαίδευση, με την ένταξη των τμημάτων των ΤΕΙ με ισχυρά ακαδημαϊκά χαρακτηριστικά στα Πανεπιστήμια. Ένα στοιχείο αυτού του διαλόγου είναι η άρνηση κάποιων από αυτούς που ανήκουν σήμερα στην ελίτ, στην ανώτερη κοινωνική κάστα των πατρικίων, που ήταν κι αυτοί παλαιότερα πληβείοι, να ανοίξουν την πόρτα για να εισχωρήσουν και άλλοι στο «κλαμπ». Πληβείοι δεν ήταν οι καθηγητές του Πάντειου Πανεπιστημίου που μέχρι τη δεκαετία του 1960 ήταν μια τριετής σχολή, όπως ήταν και οι βιομηχανικές σχολές Θεσσαλονίκης και Πειραιά, τα σημερινά δηλαδή Πανεπιστήμια Μακεδονίας και Πειραιώς; Ποιο ήταν το ακαδημαϊκό προφίλ των διετών σχολών δασκάλων που έγιναν μετά παιδαγωγικά τμήματα των Πανεπιστημίων ή η Χαροκόπειος σχολή οικιακής οικονομίας που έγινε Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο; Οι απόφοιτοι όλων αυτών των σχολών πριν την αναβάθμιση τους δεν θεωρούνταν υποδεέστεροι στην αγορά εργασίας; Οι παραπάνω βέβαια αλλαγές ορθώς έγιναν και εξελικτικά βοήθησαν στην ανάπτυξη και ενδυνάμωση του δημοσίου πανεπιστημίου. Γιατί όμως υπάρχουν φωνές σήμερα στα πανεπιστήμια που υποστηρίζουν ότι η ένταξη αυτή των ΤΕΙ θα υποβαθμίσει το επίπεδο σπουδών των πανεπιστημίων και μάλιστα οι φωνές αυτές είναι πολλές φορές από αυτούς που πριν ήταν Πληβείοι, εκτός των τειχών; Για παράδειγμα, το 1970 όταν ιδρύθηκε το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, καθηγητές του Πανεπιστημίου Αθηνών με πύρινα άρθρα στον αθηναϊκό τύπο κατήγγειλαν το γεγονός ως απαρχή της υποβάθμισης της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Με τα ίδια ακριβώς επιχειρήματα σήμερα καθηγητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων αντιτίθενται στην ένταξη τμημάτων του ΤΕΙ Ηπείρου στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Η ιστορία επαναλαμβάνεται την πρώτη φορά ως τραγωδία και τη δεύτερη ως φάρσα.

Γιατί κάποιος που είναι εκτός σπρώχνει μία πόρτα για να μπει μέσα και μετά βάζει την πλάτη του για να μη μπουν άλλοι; Η απάντηση είναι απλή και συνάμα σύνθετη, είναι ανθρωπολογική. Η βούληση του ατόμου για δύναμη και κυριαρχία, η επιθυμία ισχύος, η κουλτούρα του εγωϊσμού και του ανταγωνισμού, το κυρίαρχο σήμερα ιδιοτελές και  ατομοκεντρικό άτομο, η επίγνωση που έχει κάποιος για την φήμη και τα προνόμια που απολαμβάνει όταν βρίσκεται στην κορυφή της ιεραρχίας των «μορφωμένων», ότι είναι κοινωνικά αναγνωρίσιμος, η γνώση ότι «η γνώση είναι δύναμη». Θα αναρωτηθεί κανείς εύλογα τι σχέση έχουν όλα αυτά με την ουμανιστική αποστολή της παιδείας;  Μήπως ο καλύτερος τρόπος για να κρύβει κάποιος τα παραπάνω ιδιοτελή και εγωκεντρικά κίνητρα είναι να δηλώνει ότι ενδιαφέρεται για το κοινό καλό, για την αναβάθμιση της παιδείας, που υπονομεύουν οι πληβείοι των ΤΕΙ, να προσποιείται δηλαδή ότι είναι ανιδιοτελείς και αλτρουιστικές οι προθέσεις του; Δυστυχώς ο ιδιοτελής αλτρουισμός είναι στοιχείο της ανθρώπινης φύσης. Θα αναρωτηθεί επίσης κάποιος γιατί αυτοί που χτυπούν την πόρτα θα είναι καλύτεροι από αυτούς που την έχουν ασφαλίσει; Δεν υπάρχει κανένα εχέγγυο γι’ αυτό. Άλλωστε πολλές φορές οι εκτός όταν γίνουν από τους εντός είναι βασιλικότεροι του βασιλέως.

*Χάρης Ναξάκης

Προέδρος του τμήματος Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής- Διευθυντής του Μεταπτυχιακού Προγράμματος

charisnax@yahoo.gr