Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ. Του Δημήτρη Τραπεζιώτη

ΚΑΙ Η ΘΕΣΗ ΜΟΥ

«ΑΓΡΙΝΙΟ ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΤΩΡΑ – ΠΟΛΙΤΕΣ ΣΕ ΔΡΑΣΗ»

ΑΝΑΞΑΡΤΗΤΗ, ΑΥΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΝΟΜΗ

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΑΞΗ 

Ο Θουκυδίδης για να υποδείξει μια ανεξάρτητη πόλη χρησιμοποιεί τρεις λειτουργίες, τρεις λέξεις: Αυτόνομος, Αυτόδικος και Αυτοτελής (Θουκυδίδης Ε, 18,2).

Μια από τις βασικές αρχές που διέπουν τη λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι η αρχή της Τοπικής Αυτονομίας που προβλέπεται από το άρθρο 2 του Ευρωπαϊκού Χάρτη Τοπικής Αυτονομίας (Ε.Χ.Τ.Α.), ο οποίος κυρώθηκε με το νόμο 1850/1989 και έτσι πλέον, σύμφωνα με το άρθρο 28 του Συντάγματος, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και υπερισχύει από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόμου.

Δια της Τοπικής Αυτονομίας νοείται το δικαίωμα και η πραγματική ικανότητα των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης να ρυθμίζουν και να διευθύνουν, στα πλαίσια του νόμου, με δική τους ευθύνη και προς όφελος των πολιτών, ένα σημαντικό μέρος των δημοσίων υποθέσεων.

Περαιτέρω σύμφωνα με το άρθρο 102, παρ. 2 του Συντάγματος οι ΟΤΑ έχουν διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια και με βάση τις παραγράφους 4 και 5 του ίδιου άρθρου το Κράτος όχι μόνο δεν επιτρέπεται να εμποδίζει την πρωτοβουλία και την ελεύθερη δράση τους αλλά οφείλει να λαμβάνει τα νομοθετικά, κανονιστικά και δημοσιονομικά μέτρα που απαιτούνται για την εξασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας και των πόρων που είναι αναγκαίοι για την εκπλήρωση της αποστολής και την άσκηση των αρμοδιοτήτων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Η οικονομική αυτοδυναμία δηλαδή είναι η άλλη όψη της πολιτικής και διοικητικής αυτοτέλειας, της ικανότητας και της δυνατότητας της Τ.Α. να διαχειρίζεται πραγματικά και παραγωγικά τις τοπικές υποθέσεις.

Η ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ λοιπόν είναι η πεμπτουσία της Τ.Α. το κυριότερο και ουσιωδέστερο χαρακτηριστικό της.

Άλλωστε το στοιχείο της αυτονομίας και η στρατηγική της αποκέντρωσης είναι τα στοιχεία εκείνα που χαρακτηρίζουν ιστορικά και διαχρονικά   την πορεία του αυτοδιοικητικού κινήματος στον αγώνα του για τη χειραφέτηση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ κατ’ αρχήν απέναντι στο Κράτος, στην κεντρική διοίκηση.

Για αιώνες ήταν οι δήμοι – και οι ενώσεις των δήμων –που αποτελούσαν τον πραγματικό χώρο μιας αντιπολίτευσης, στην πραγματικότητα μιας ιστορικά αντιτιθέμενης τάσης προς τους περιφερειακούς ευγενείς και τη συγκεντρωτική εξουσία της Μοναρχίας. Η Ρηνανική και η Σουηβική Ένωση στη Γερμανία, καθώς και η βραχύβια Λομβαρδική  Ένωση στην Ιταλία αντιτάχθηκαν στους μονάρχες της Αγίας Ρωμαικής Αυτοκρατορίας με το ίδιο σθένος που είχαν στις συγκρούσεις με την αριστοκρατία των κτηματιών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ιδιαιτέρως στην Ισπανία, δημιούργησαν εξαιρετικά δημοκρατικές θεσμικές μορφές.

Εξάλλου αυτή η εναλλακτική δυνατότητα δεν έπαψε να υπάρχει με το τέλος του Μεσαίωνα ή της Αναγέννησης και της Μεταρρύθμισης. Ιδιαίτερα σοβαρής μορφής κινήματα με στόχο να αποκεντρώσουν την πολιτική εξουσία σε τοπικό επίπεδο και να τη δομήσουν σύμφωνα με συνομοσπονδιακούς κανόνες εμφανίστηκαν στη Νέα Αγγλία κατά τη διάρκεια της Αμερικανικής Επανάστασης, στο Παρίσι κατά τη Μεγάλη Γαλλική Επανάσταση, ξανά στο Παρίσι  στην Κομμούνα του 1871,το Ομοσπονδιακό (Φεντεραλιστικό) Κίνημα στην Ισπανία, με επικεφαλής τον Pi i Margall στα χρόνια μετά την Κομμούνα και στα χρόνια μας το Κίνημα Πολιτών της Μαδρίτης κατά τις δεκαετίες 1960 και 1970, για να μη μιλήσουμε για ένα πλήθος παρόμοιων κινημάτων.  . Όλα αυτά σαφώς και σε διάφορους βαθμούς διαμόρφωσαν μια αντίσταση στην κεντρική εξουσία: έθεσαν εναλλακτικές δυνατότητες απέναντι στις κρατιστικές  και ελιτιστικές ιδέες του «εκσυγχρονισμού» και του εθνικισμού.

 Σήμερα η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι μεν μέρος του πολιτικού διοικητικού συστήματος της χώρας μας πλην όμως συνιστά αναμφίβολα, σύμφωνα με τους ορισμούς του άρθρου 102 του Συντάγματος και του Ευρωπαϊκού Χάρτη Τοπικής Αυτονομίας (Ε.Χ.Τ.Α.) μια ειδική περιοχή επέκεινα της κρατικής εξουσίας, ένα aliud. Και εδώ θεμελιώνεται η αυτόνομη φύση της, οι σχέσεις  έντασης της Τ.Α.  με την κεντρική διοίκηση και ο διεκδικητικός της χαρακτήρας. Το κράτος αρνείται συστηματικά και διαχρονικά να εξοφλήσει τις υποχρεώσεις του προς την Τ.Α. και ταυτόχρονα διατηρεί σταθερά και στο ακέραιο την αλαζονεία του. Όχι μόνο δεν μπορεί να ανταποκριθεί στο ρόλο του να χαράζει στρατηγική αλλά παραμένει  συγκεντρωτικό και διατηρεί ζηλότυπα την καθημερινή διαχείριση.

ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ απέναντι και στα πολιτικά κόμματα.

Διότι τα κόμματα είναι μεν ένας συνταγματικά κατοχυρωμένος θεσμός και έχουν ως αποστολή να λειτουργούν σαν διαμεσολαβητές μεταξύ κοινωνίας και Κράτους, με φορά από την πρώτη προς το δεύτερο, πλην όμως στην ελληνική πολιτική πρακτική έχει αποδειχθεί ότι είναι αδύνατον να ανταποκριθούν σε αυτήν τη συνταγματική τους υποχρέωση.  Ακολουθούν την αντίστροφη πορεία, αντί να είναι κόμματα αρχών που επιδιώκουν την υλοποίηση ουσιαστικών πολιτικών στόχων  και ιδανικών, δηλαδή μηχανισμοί πολιτικής χειραφέτησης και όχι χειραγώγησης, μετατρέπονται  σε δίκτυα πολιτικής πελατείας και οργανισμούς πατρωνίας και κρατικοποιούνται  ολοένα περισσότερο, ταυτίζονται με το Κράτος. Αυτή είναι άλλωστε η παθολογία του πολιτικού μας συστήματος. Το πολιτικό σύστημα είναι κατειλημμένο  από το Κράτος και το Κράτος από το κόμμα και έτσι έχουμε το φαινόμενο της δυναστικής κομματοκρατίας. Αυτό δεν είναι τυχαίο, το κόμμα είναι διαρθρωμένο πάνω σε ιεραρχικές γραμμές που αντανακλούν την ίδια την κοινωνία στην οποία ισχυρίζεται ότι αντιτάσσεται για να την αλλάξει. Παρά τις θεωρητικές του προφάσεις, είναι ένας αστικός οργανισμός, ένα σμικρυμένο   κράτος, με ένα μηχανισμό και μια στελέχωση, λειτουργία των οποίων είναι να κατακτήσουν την εξουσία.. 

Υπό αυτά τα δεδομένα και χαρακτηριστικά του πολιτικού μας συστήματος είναι φυσικό επακόλουθο τα κόμματα να αντιλαμβάνονται την Τ.Α. είτε ως βραχίονα της εκάστοτε εξουσίας είτε ως κομματικό εντολοδόχο.

Απόδειξη τούτου είναι και τα όσα συμβαίνουν στο Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Αγρινίου, το οποίο έχει μετατραπεί σε πεδίο κομματικών αντιπαραθέσεων με προεξάρχοντα τον Δήμαρχο Αγρινίου που επιδιώκει απροσχημάτιστα την κομματικοποίηση της Τ.Α.

Η Τ.Α. .όμως δεν είναι υπόθεση στενά κομματικών διαδικασιών, έχει διαταξικό χαρακτήρα και υπερβαίνει κατά πολύ τη διάκριση αριστεράς και δεξιάς και θα πρέπει να δρα, να λειτουργεί και να αποφασίζει πέρα και πάνω απ’ αυτή τη διάκριση με κατεύθυνση και στόχο την αποκέντρωση, που είναι διαχρονική και αναντικατάστατη στρατηγική για το κίνημα της Τ.Α. και την εφαρμογή των αρχών της άμεσης δημοκρατίας.

Γι’ αυτό ακόμα και στο επίπεδο του Δήμου Αγρινίου, όπου η εφαρμογή αυτών των αρχών, λόγω του μεγέθους του, φαντάζει δυσχερής, έχουμε προτείνει ένα δυναμικό σύστημα συμμετοχής των πολιτών στη λήψη και την εφαρμογή των αποφάσεων με: Λαϊκές συνελεύσεις και συμμετοχικό προϋπολογισμό.

Παράλληλα με τη δημοτική επιτροπή διαβούλευσης των φορέων   θα πρέπει να συγκαλείται μια φορά τουλάχιστον το έτος Λαϊκή Συνέλευση σε όλες τις Δημοτικές και Τοπικές Κοινότητες όπου κάτοικοι και φορείς θα προτείνουν στα αρμόδια όργανα του Δήμου τις δράσεις και τα έργα που θα αναλάβει ο Δήμος. Ειδικά για τη Δημοτική Κοινότητα του Αγρινίου προτείνουμε είκοσι μια (21) Λαϊκές Συνελεύσεις  στις 21 γειτονιές, που προβλέπονται από το Γ.Π.Σ. Αγρινίου, τα όρια των οποίων και οι κάτοικοι θα προσδιορισθούν από τις υπηρεσίες του Δήμου.

Η Τ.Α. είναι ο πλέον πρόσφορος, ο πλέον προνομιακός χώρος για να βιώνεται καθημερινά η κορυφαία συνταγματική αρχή της λαϊκής κυριαρχίας και  η ειδικότερη έκφρασή της που είναι η λαϊκή συμμετοχή. Είναι ο χώρος όπου σώζεται  η δυνατότητα της κοινωνίας να αυτοθεσμίζεται. Γι΄ αυτό αντιλαμβανόμαστε το Δήμο «ως θεσμό που επιτρέπει στα ανθρώπινα όντα να ανακαλύψουν το Είναι τους μέσω της δράσης και του λόγου» όπως λέει  η Χάνα Άρεντ.

Μας ενδιαφέρει δηλαδή το πολιτικό σώμα (η civitas), που σήμερα κινδυνεύει από τα υλικά στοιχεία (urbs). Ο Ρουσώ μας υπενθυμίζει ότι: «τα σπίτια αποτελούν το πολεοδομικό συγκρότημα, αλλά ΜΟΝΟ οι πολίτες αποτελούν την Πόλη», η οποία πόλη όμως χάνει τη λειτουργία της ως αυθεντικός χώρος για επικοινωνία και αλληλεγγύη καθώς καταβροχθίζεται   από την ανεξέλεγκτη αστικοποίηση.

Για όλους τους παραπάνω λόγους η παράταξή μας συχνά έχει διαφοροποιηθεί από τις κυβερνητικές επιλογές και δεν ευθυγραμμίζεται με κομματικές κατευθύνσεις και τούτο πλήρως αποδεικνύεται τόσο από τα πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου όσο και από τις θέσεις που έχουμε διατυπώσει δημόσια με κείμενα και δημοσιεύσεις όχι μόνο για τα  τοπικά ζητήματα, αλλά και για τα ζητήματα της γενικής πολιτικής.

Ως εκ τούτου η παράταξή μας υποδέχεται στους κόλπους της ως μέλη πολίτες απ’ όλο το δημοκρατικό πολιτικό φάσμα που επιθυμούν να συμβάλουν στη θεσμική ενδυνάμωση και ενίσχυση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και στην άρθρωση της τοπικής δημοκρατίας ώστε ο Δήμος μας να αποτελέσει μια πραγματική αποκεντρωμένη λαϊκή  εξουσία γιατί πιστεύουμε ότι η αυτοκυβέρνηση, με ισχυρούς Δήμους και δομές, που θα εξασφαλίζουν τη συμμετοχή των πολιτών στη λήψη και την εφαρμογή των αποφάσεων, τη λογοδοσία και τον κοινωνικό έλεγχο της τοπικής εξουσίας είναι η απάντηση στο πολιτικό πρόβλημα.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΡΑΠΕΖΙΩΤΗΣ

ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ