Η διαχείριση του νερού στην αγροτική οικονομία σήμερα

Γράφει: Ο ΛΕΩΝ Χέρσος

Οι αγρότες βρίσκονται σε έναν διαρκές «ΣΕΡΤΙΚΟ ΧΟΡΟ» !

Χαράτσι χρήσης νερού για άρδευση από τα ΤΟΕΒ-ΓΟΕΒ!

Ανάγκη νέων υποδομών στην αγροτική παραγωγή του νομού Αιτωλ/νίας

Το παρόν σημείωμα το δημοσιεύουμε με αφορμή την συνάντηση (προεκλογική φιέστα) των εργαζομένων των Εγγείων Βελτιώσεων με την Διοίκηση, όπου θα συζητήσουν υποτίθεται τα προβλήματα των ΤΟΕΒ, για ενημέρωση και προβληματισμό. Γιατί, όπως φαίνεται από τη σύγχυση που υπάρχει στο θέμα, με την ατολμία και την αφασία της πολιτείας στο θέμα, οι αγρότες σε λίγο θα οδηγηθούν σε «εμφύλιο» με τις διοικήσεις και τους εργαζόμενους των ΤΟΕΒ. Αιτία η απαίτηση... των ΤΟΕΒ-ΓΟΕΒ για προπληρωμή του νερού για την άρδευση.  
Η απόφαση της Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης στα πλαίσια της κοινοτικής οδηγίας 73/2009 του Συμβουλίου της Ε.Ε. για τη σωστή διαχείριση των υδάτινων πόρων που επικαλούνται οι διοικήσεις των οργανισμών πουθενά δεν αναφέρει κάτι τέτοιο. Επίσης και ο βασικός νόμος του ΥΠΕΧΩΔΕ του 2004 (Βάσω Παπανδρέου!) που προβλέπει και αυτός για τη σωστή χρήση και την εξοικονόμηση των αδιάθετων όγκου νερού και την ήπια χρήση του και όχι την εκμετάλλευσή του ως φόρο. 
Τι σχέση έχει τώρα η ενεργοποίηση των δικαιωμάτων (επιδοτήσεων)  των αγροτών και η εκ των προτέρων πληρωμή του νερού άρδευσης και ή εξοφλήσει των τυχών χρεών προκειμένου να καλλιεργήσει κάποιος ή να προβεί σε κάθε μεταβολή των περιουσιακών του στοιχείων.

Απόφαση η οποία τελευταία έχει δημιουργήσει μεγάλη αναστάτωση στους εναπομείναντες αγρότες της Αιτωλ/νίας. 

Οι αγρότες τα προηγούμενα χρόνια δεν κατέβαλαν τις πάγιες εισφορές στα ΤΟΕΒ-ΓΟΕΒ, είτε γιατί δεν καλλιεργούσαν αφού σταμάτησαν τα καπνά είτε διότι δεν είχαν τα ανάλογα ποσά  αφού το όλο σύστημα κοστολόγησης του οργανισμού είναι ανορθολογικό και ανεβάζει στα ύψη το κόστος παραγωγής τους με αποτέλεσμα να αδυνατούν να ανταποκριθούν.

Αυτόμε με τη σειρά του οδήγησε τους οργανισμούς που διαχειρίζονται εδώ και 40 χρόνια τα συστήματα άρδευσης των υδάτων και εγγείων βελτιώσεων σε χρεοκοπία αφού το αναχρονιστικό μοντέλο διοίκησής τους, ή έλλειψη πάγιας χρηματοδότησης από το κράτος όπως και η κακή κατάσταση των υποδομών των αντλιοστασίων και των αρδευτικών δικτύων που συντηρούν υποτυπωδώς οι ελάχιστοι εργαζόμενοι που διαθέτουν οι οργανισμοί αυτοί ενώ πληρώνονται κάθε τρεις μήνες και ύστερα από διαμαρτυρίες, «έφαγαν» τα ψωμιά τους!

Επειδή τα προβλήματα στο τομέα αυτόν είναι σύνθετα και συνδέονται άμεσα και με τη δεινή οικονομική θέση των αγροτών και την αδυναμία τους να ανταποκριθούν στο κόστος του νερού, καθώς τα εγγειοβελτιωτικά έργα και ο εκσυγχρονισμός των αρδευτικών δικτύων αποτελούν βασική προϋπόθεση για την προστασία, ενίσχυση και ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας.

Αυτό που χρειάζεται δεν είναι μία ακόμη συζήτηση για το θέμα αλλά να υπάρξει (εδώ και τώρα) νομοθετική πρωτοβουλία από τη κυβέρνηση ώστε η λειτουργία, η διοίκηση, η κατασκευή έργων κι ότι άλλο αφορά την άρδευση των καλλιεργούμενων εκτάσεων θα πρέπει να περάσουν στον άμεσο έλεγχο των καλλιεργητών γης στα πλαίσια ενός πολυμετοχικού οργανισμού διοίκησης με κοινωνικό και αναπτυξιακό προσανατολισμό. Ταυτόχρονα το κράτος πρέπει να μεταβιβάσει ουσιαστικές αρμοδιότητες μαζί με τους ανάλογους πόρους στην τοπική και περιφερειακή αυτοδιοίκηση για να μπορεί να παρεμβαίνει σε έκτακτες ανάγκες (βλέπε Νιοχώρι πρόσφατα) καθώς επίσης και για την εκπόνηση μελετών και ανακατασκευών-επισκευών των υπερτοπικών δικτύων.   

Οι μεγάλοι γαιοκτήμονες (που ελέγχουν ουσιαστικά και τις διοικήσεις τους σύμφωνα με τον αναγκαστικό νόμο 3881/58) έχουν δημιουργήσει τεράστιο οικονομικό πρόβλημα στα ΤΟΕΒ-ΓΟΕΒ αφού αυτοί κυρίως όπως λένε οι αγρότες δεν πληρώνουν τα ποσά που τους αναλογούν.…

Το ΤΟΕΒ Μεσολογγίου για να πάρει τα τεράστια ποσά που του όφειλε το κράτος (στρατόπεδο Μεσολογγίου) από την άντληση μεγάλων ποσοτήτων νερό κατέφυγε στα δικαστήρια!  

Η πολιτεία όλα αυτά τα χρόνια έχει εγκατάλειψη τα δίκτυα άρδευσης στη τύχη τους. Η χρηματοδότησή τους για εξυγίανση, επισκευή και αντικατάστασή τους με υπόγεια συστήματα (πιεστικά) σκοντάφτουν στην πολιτική της Ε.Ε. για συρρίκνωση έως αποσάθρωση του αγροτικού τομέα στη χώρα μας.  

Η σημερινή κυβέρνηση προκειμένου να περιμαζέψει πόρους και να «απαλλάξει» το κεντρικό κράτος από αυτά τα λειτουργικά έξοδα των ΤΟΕΒ – ΓΟΕΒ και όχι μόνο (βλέπε σύμφωνο σταθερότητας) και για να «ξεφορτωθεί τους εργαζόμενους του Οργανισμού από τη «γκρίνια» τους οι οποίοι ζητάνε τα δεδουλευμένα και τους μισθούς τους στρέφει κατά των αγροτών που δήθεν… δεν πληρώνουν!

Με την πρακτική αυτή πάνε καπνός τα δικαιώματα... αφού συνδέει τις ενισχύσεις με την προκαταβολική πληρωμή του νερού και όλων των απλήρωτων χρόνων (που δεν καλλιεργούσαν ή δεν λειτουργούσαν τα αντλιοστάσια των ΤΟΕΒ π.χ Παναιτωλίου, Καινουργίου κ.λ.π.) ως λειτουργικά πάγια του οργανισμού.

Στην όλη υπόθεση όμως υπάρχουν και τα παράδοξα, όπως:  α) τα χρέη (απο τα πάγια) ξεπερνούν σε κάποιες περιπτώσεις το ποσό της ενίσχυσης, β) τα αντλιοστάσια έχουν χρόνια να μπουν μπροστά ενώ κάποια από αυτά δεν μπορούν τεχνικά να λειτουργήσουν ποτέ, γ) ζητούν να καταβληθούν πάγιες οφειλές για μη προσφερόμενες υπηρεσίες δ) αναρωτιούνται οι αγρότες για ποιο λόγο να πληρώσουν αφού τα περισσότερα ΤΟΕΒ είναι σε τραγική κατάσταση και δεν τους προσφέρουν σχεδόν τίποτα - με εγκαταλειμμένα δίκτυα όπως για παράδειγμα στην περιοχή Καινούργιο (ΤΟΒ Παναιτωλίου), ε) ζητάνε να καταβάλουν εισφορές υπέρ ΤΟΕΒ σε κάθε μεταβολή της ιδιοκτησίας για αγροτεμάχια σε περιοχές που δεν υπάρχει ΤΟΕΒ (δεν είναι αρδεύσιμο χωράφι-ξερικά) κ.α. τραγελαφικά. 

Κανένα ευρώ δεν μπήκε για υποδομές στα αρδευτικά συστήματα και από τα τρία κοινοτικά πλαίσια στήριξης (ΚΠΣ), μόνο κάποια ψίχουλα για αποσπασματικές επιδιορθώσεις και αυτά ύστερα απο τον αγώνα κάποιων διοικήσεων ΤΟΕΒ και του αγροτικού κινήματος (αυτού που βρίζουμε όταν κλείνουν τους δρόμους!).   

Η κατάργηση της αγροτικής παραγωγή στην Αιτωλ/νία έφερε τη «σύγχρονη» φτώχεια στα χωριά.  Οι διαχρονικές ευθύνες πολλές και πολλών. Η έλλειψη στρατηγικών και σύγχρονων υποδομών για την διαχείριση των υδάτινων πόρων και τη διάθεσή του στην καλλιέργεια είναι δεδομένη. Καιρός είναι νομίζουμε το επιστημονικό και πολιτικό προσωπικό του νομού καθώς και ότι έχει απομείνει από το λεγόμενο αγροτικό κίνημα να πάρουν θέση και τις ανάλογες πρωτοβουλίες ώστε να βγει ο τόπος από το τέλμα, να ανασάνουν οι άνθρωποι στα χωριά να ζωντανέψουν οι πόλεις ξανά. Μια πρώτη ευκαιρία είναι η συζήτηση στις τοπικές εκλογές του Νοεμβρίου που πρέπει να υπάρξει. Η αυτοδιοίκηση πρέπει να διαμορφώσει πολιτικές τοπικής ανασυγκρότησης του αγροτικού τομέα και οι πολίτες ψηφοφόροι να θέσουν «επί των τύπων των ήλων» στους επίδοξους τοπάρχες του «Καλλικράτη» τις νέες κοινωνικές ανάγκες τους ύστερα και από τα αντιλαϊκά μέτρα της κυβέρνησης και των ΔΝΤ-ΕΕ-ΚΕΤ. Οι ευθύνες πολλές, οι προκλήσεις όμως περισσότερες και δύσκολες άρα και οι αποφάσεις των αγροτών πρέπει να είναι αντίστοιχες.

Είναι όμως γνωστό ότι οι αποφάσεις για τη διαχείριση των φυσικών πόρων στα πλαίσια της αγροτικής πολιτικής της Ε.Ε. πάρθηκαν χωρίς την συμμετοχή των αγροτών ενώ οι κρατικοδίαιτοι κομματικοί εκπρόσωποί τους «χτενίζονταν» με τα ψίχουλα των επιδοτήσεων (αποδεχόμενοι την πλήρη  αποδέσμευση - κατάργηση του καπνού). Κάποιοι μεγαλόσχημοι στο νομό αφού συγκέντρωσαν όλες τις άδειες των παραγωγών (εκμεταλλευόμενοι αυτή την αντιαγροτική και τυχοδιωκτική πολιτική των κυβερνήσεων) κάνουν τώρα χρήση αυτών των αγροτικών δικαιωμάτων (επιδοτήσεων) σε επιχειρηματικό επίπεδο.

Υπάρχει άλλος δρόμος;

Στη σημερινή εποχή έχοντας στη διάθεσή μας και τις νέες τεχνολογίες με απλά λόγια η κοστολόγηση του νερού στη καλλιέργεια πρέπει να γίνεται έξω από μια γραφειοκρατική διαχείριση και να αποδεσμευθεί από την προϋπόθεση ότι κάποιος παράγει δεν παράγει πρέπει να πληρώνει για ένα σύστημα άρδευσης που «έφαγε» τα «ψωμιά» του και έχει τις ευθύνες του για την εγκατάλειψη της γης από τους αγρότες.

Η προπληρωμή του νερού ως στοιχείο που εντάσσεται στο κόστος καλλιέργειας να ενσωματωθεί με κάποιο ποσοστό στην τελική τιμή του αγροτικού προϊόντος με ανάλογες τιμές ασφαλείας στα συμβόλαια που συνάπτουν οι αγρότες ή των τιμολογίων πώλησης των αγαθών στο ελεύθερο εμπόριο, σύμφωνα με το παρατηρητήριο τιμών των αγροτικών προϊόντων του εμπορίου (τιμές αγοράς εμπόρου και πώλησης στους καταναλωτές). Η απόδοσης του καλλιεργητικού κόστους (νερού) να παρακρατάτε αυτομάτως υπέρ των ΤΟΕΒ μετά τη πώληση του προϊόντος. Αντίστοιχο τέλος πρέπει να μπαίνει και σε κάθε εισαγόμενο αγροτικό προϊόν ως «πέναλτι» για την μη προτίμηση αντίστοιχων ελληνικών προϊόντων.

Πρέπει το υπουργείο γεωργικής ανάπτυξης αν θέλει να διατηρήσει το τίτλος αυτό να επαναφέρει το θεσμό της καλλιεργητικής περιόδου με την προκαταβολή μέρους της αξίας του προϊόντος (σύμφωνα με τα τιμολόγια πώλησης των αγαθών των δυο τελευταίων χρόνων) 

Τώρα τα πράγματα γίνονται ανάποδα πριν καλλιεργήσει κάποιος προπληρώνει το μέρος του κόστους παραγωγής του (όπως είναι το νερό) όταν δεν ξέρει αν θα έχει τελικά ολοκληρωθεί η καλλιέργειά του από τις καιρικές συνθήκες και αν θα μπορέσει να πουλήσει και το προϊών του αφού η αγορά έχει κατακλυστεί από αγροτικά προϊόντα από όλο τον κόσμο ! Έτσι μοιραίως φθάνουμε στις αποζημιώσεις όταν πρόκειται για καταστροφές και σε ενισχύσεις αγρανάπαυσης για να μην παράγουμε, βολεύοντας καταστάσεις…

Ούτε είναι συμφέρουσα λύση για τον μικρό κλήρο της Ακαρνανίας, ούτε χαμηλό κόστος παραγωγής η εξασφαλίζεται με τη χρονοχρέωση χρήσης του νερού στους αγρότες, όπως έγινε στη Ξάνθη, στη Παλαιομάνινα Αιτωλ/νίας, όπου έχουν τοποθετηθεί ηλεκτροβάνες κάτι σαν τις τηλεκάρτες (θα μπούνε και στο  ΤΟΕΒ Παραβόλας σύντομα) παρά τη νέα τεχνολογία, το σύστημα αυτό λειτουργεί «αλά καρτ» με ανταποδοτικό χρόνο λειτουργίας του δικτύου αυξάνοντας και με αυτό τον τρόπο κατά πολύ το κόστος παραγωγής.  Με τον τρόπο αυτό φεύγει η κοινωνική ευθύνη της πολιτείας δηλαδή της παροχής του φυσικού πόρου, όπως είναι το νερό και τη δημιουργία κοινωφελών αρδευτικών έργων και μετατρέπεται έτσι σε ατομική ευθύνη και όχι ως κοινωνικό μέσο παραγωγής. Αποτέλεσμα σε σχέση και με την σημερινή κοινωνική συγκυρία εάν κάθε αγρότης - καλλιεργητής δεν θα έχει χρήματα να πληρώνει άμεσα το νερό δεν θα  καλλιεργεί!

Η πληρωμή του νερού από τους αγρότες που καλλιεργούν με τα συστήματα άρδευσης επιμένουμε ότι  πρέπει να γίνεται με το τιμολόγιο πώλησης του προϊόντος κάτι αντίστοιχο με τον ΦΠΑ, διότι το νερό πέρα από τη κατασκευή των συστημάτων διοχέτευσης του στο χωράφι είναι κοινωνικό αγαθό και όχι εμπόρευμα.

Μας αφορά όλους στο νομό μας αν θα υπάρχει άφθονο νερό για τις καλλιέργειες και θα πρέπει η αυτοδιοίκηση να το θέσει ως πρώτη της προτεραιότητα αφού είναι πόρος που την αφορά!   

Το μεγάλο ζητούμενο όμως είναι πως θα μπορέσει ο αγροτικός κόσμος να προσαρμοστεί σε αυτές τις οικονομικές συνθήκες χωρίς σύγχρονα δίκτυα άρδευσης, χωρίς ουσιαστικά παραγωγή. Οι αγρότες εκδήλωσαν έστω και αποσπασματικά την αντίθεσή τους, σε όλα αυτά χωρίς βέβαια αποτέλεσμα και αρκέστηκαν μόνο στο όποιος αντέξει! Σε κάθε περίπτωση η κατάσταση υφίσταται χρόνια. Οι συνεταιρισμοί διαλυμένοι, η αδιαφορία δεδομένη η παρτίδα με τα σημερινά δεδομένα δύσκολα σώζεται χρειάζεται νέα αντίληψη και νέους ανθρώπους να μπουν στο επάγγελμα αλλά τι θα καλλιεργούν; Ποιός νοιάζεται τελικά γι’ αυτούς;

Πού είναι οι επιστημονικές μελέτες για τη περιοχή που θα έπρεπε να είχαν ξεκινήσει εδώ και χρόνια κάτι που όσο γνωρίζουμε δεν έχει γίνει.

Που είναι η διεύθυνση γεωργίας του νομού;

Με ποια κριτήρια καταστρώσανε το πρόγραμμα  «Αλέξανδρος Μπαλτατζής» χωρίς να περιλαμβάνει την κατασκευή υποδομών στον αγροτικό τομέα;

Μήπως τελικά θέλει αναμόρφωση στο σύνολό του, όπως ζητάει και η Νομαρχία Αιτωλ/νίας; όπου η νομαρχία έχει προτείνει κατά προτεραιότητα έργα εκσυγχρονισμού των αρδευτικών δικτύων και αντλιοστασίων με κόστος 80 εκ. ευρώ περίπου.

Δεν πρέπει να αλλάξει το αντιπαραγωγικό και αντιεπιστημονικό μοντέλο διοίκησης των ΤΟΕΒ και ΓΟΕΒ, αφού ζητηθεί η γνώμη των εμπλεκομένων φορέων;

Μήπως η κ. Μπατζελή πρέπει να απαντήσει άμεσα σε όλα αυτά που ταλανίζουν τους αγρότες και ιδιαίτερα τους νέους αγρότες για να δικαιολόγηση τουλάχιστο τα όσα έλεγε την περίοδο των κινητοποιήσεων. 

Αυτά περιμένουμε να γίνουν και αυτά πρέπει να διεκδικήσουν οι αγρότες γιατί η αδιαφορία του ελληνικού κράτους και οι ευρωπαϊκές οδηγίες που εφαρμόζονται στη περίπτωση θα είναι το οριστικό τέλος της υπαίθρου, κάτι που και οι διοικήσεις των τοπικών ΤΟΕΒ και κάποιοι παράγοντες, κατά τα άλλα αγρότες, δεν έχουν καταλάβει ή δεν θέλουν να το καταλάβουν.